• Niqoblash (Imitatsiyalash
  • Modifikasiyalash (o’zgartirish)-




    Download 3,82 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet22/76
    Sana18.11.2023
    Hajmi3,82 Mb.
    #101076
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   76
    Bog'liq
    risklarni baholash

    Modifikasiyalash (o’zgartirish)-Foydalanuvchi (B) qabul qilib olingan 
    ma‘lumotni o‘zgartirib, shu o‘zgartirilgan ma‘lumotni foydalanuvchi (A) 
    yubordi, deb takidlaydi (da‘vo qiladi). 
    Soxtalashtirish-Foydalanuvchi (B)ning o‘zi ma‘lumot tayyorlab, bu soxta 
    ma‘lumotni foydalanuvchi (A) yubordi deb da‘vo qiladi.
    Faol modifikatsiyalash (o’zgartirish)- (A) va (B) foydalanuvchilarning 
    o‘zaro aloqa tarmog‘iga uchinchi bir (V) foydalanuvchi noqonuniy tarzda 
    bog‘lanib, ularning o‘zaro uzatayotgan ma‘lumotlarini o‘zgartirgan holda 
    deyarli uzluksiz uzatib turadi. 
    Niqoblash (Imitatsiyalash) - Uchinchi fodalanuvchi (V) foydalanuvchi 
    (B)ga foydalanuvchi (A) nomidan ma‘lumot jo‘natadi.
    Yuqorida sanab o‘tilgan: modifikatsiyalash, soxtalashtirish, faol 
    modifikatsiyalash, niqoblash kabi aloqa tizimi qoidalarining buzilishini oldini 
    olish maqsadida raqamli signaturadan - raqamli imzo va uzatiladigan 
    ma‘lumotning biror qismini to‘la o‘z ichiga oluvchi raqamli shifrmatndan iborat 
    bo‘lgan ma‘lumotdan foydalaniladi. 
    Takrorlash - Foydalanuvchi (V) foydalanuvchi (A) tomonidan 
    foydalanuvchi (B)ga junatilgan ma‘lumotni takroran (B)ga jo‘natadi. Bunday 
    noqonuniy xatti-harakat aloqa usulidan banklar tarmoqlarida elektron hisob-
    kitob tizimidan foydalanishda noqonuniylik bilan o‘zgalar pullarini talon-taroj 


    35 
    qilishda foydalaniladi. Ana shunday noqonuniy usullardan muhofazalanish 
    uchun quyidagi chora - tadbirlari ko‘riladi. 
     
    Imitatsiyalashga bardoshlilik - imitabardoshlilik; 
     
    kriptotizimga kirayotgan ma‘lumotlarni muhofaza maqsadlaridan 
    kelib chiqib tartiblash. 
     
    Elektron raqamli imzo aloqa tizimlarida bir necha tur qoida 
    buzilishlaridan muhofaza qilinishni ta‘minlaydi, ya‘ni: maxfiy kalit faqat 
    foydalanuvchi (A)ning o‘zigagina ma‘lum bo‘lsa, u holda foydalanuvchi (B) 
    tomonidan qabul qilib olingan ma‘lumotni faqat (A) tomonidan jo‘natilganligini 
    rad etib bo‘lmaydi; 
     
    qonun buzar (raqib tomon) maxfiy kalitni bilmagan holda 
    madifikasiyalash, soxtalashtirish, faol modifikatsiyalash, niqoblash va boshqa shu 
    kabi aloqa tizimi qoidalarining buzilishiga imkoniyat tug‘dirmaydi;
     
    aloqa tizimidan foydalanuvchilarning o‘zaro bog‘liq holda ish 
    yuritishi munosabatidagi ko‘plab kelishmovchiliklarni bartaraf etadi va bunday 
    kelishmovchiliklar kelib chiqqanda vositachisiz aniqlik kiritish imkoniyati 
    tug‘iladi. 
    Ko‘p hollarda uzatilayotgan ma‘lumotlarni shifrlashga hojat bo‘lmay, uni 
    elektron raqamli imzo bilan tasdiqlash kerak bo‘ladi. Bunday holatlarda ochiq 
    matn jo‘natuvchining yopiq kaliti bilan shifrlanib, olingan shifrmatn ochiq matn 
    bilan birga jo‘natiladi. Ma‘lumotni qabul qilib olgan tomon jo‘natuvchining ochiq 
    kaliti yordamida shifrmatnni deshifrlab, ochiq matn bilan solishtirishi mumkin. 

    Download 3,82 Mb.
    1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   76




    Download 3,82 Mb.
    Pdf ko'rish