Ilova  (ma`lumot beradigan)  Axborot miqdori birliklari

30 
nomi bilan SI old qo`shimchasi bir muncha noto`g`ri 
foydalanilgan (1000 = 10
3
o`rniga 1024 = 2
10
qabul 
qilingan): 1 Kbyte = 1024 byte, 1 Mbyte = 1024 Kbyte, 1 
Gbyte = 1024 Mbyte va h.k. Bunda 10
3
ko`paytuvchisini 
belgilashda foydalaniladigan kichik «k» harfidan (farqli 
Kbyte belgisi katta «K» harfi bilan yoziladi.
V Ilova 
Xalqaro birliklar tizimining kogerent hosilaviy birliklarini tuzish qoidalari 
Xalqaro birliklar tizimining kogerent hosilaviy birliklari (keyinchalik 
hosilaviy birliklar) odatda kattaliklarni bog`laydigan sonli koeffisienti 1 ga teng 
bo`lgan oddiy tenglamalar (aniqlaydigan tenglamalar) orqali tuziladi. Hosilaviy 
birliklarni hosil qilish kattaliklarni bog`laydigan tenglamalarda kattaliklar 
belgilarini SI birliklarining belgilari bilan almashtirish orqali amalga oshiriladi. 
Misol - Tezlik birligi mo`g`pu chiziqli va bir tekis harakatlanuvchi 
 
,
t
s
v =
 
bu yerda v - tezlik; 
s -o`tilgan yo`lning uzunligi; 
t - moddiy nuqtaning harakatdagi vaqti. 
S va t o`rniga ularning SI birliklari qo`yilsa, quyidagi tenglama chiqadi: 
[v]=[s]/[t]=1 m/s 
Binobarin, SI tizimida tezlik birligi sekundiga metr. U, 1 s vaqtda nuqta 1 m 
masofaga siljiydigan to`g`ri chiziqli va bir tekis harakatlanuvchi moddiy nuqtaning 
tezligiga geng. 
Agar bog`lanish tenglamasi 1 dan farq qiluvchi son koeffisientga ega bo`lsa, 
unda SI kogerent hosila birligini hosil qilish uchun, SI birliklarining shunday son 
qiymatlari tanlab olinadiki, uni o`ng qismidagi koeffisientga ko`paytirilishi 
natijasida umumiy son qiymati birga teng bo`lishi kerak. 
Misol - Agar energiya birligini hosil qilish uchun 
2
2
1
mv
E =
tenglama ishlatilsa, 
bu yerda Ye - kinetik energiya; 
t - moddiy nuqta massasi; 
v -moddiy nuqtaning harakatlanish tezligi, 
u xolda SI tizimidagi kogerent energiyasining birligini hosil qilish uchun 
quyidagi tenglamadan foydalaniladi. 
J
I
m
N
1
m
s
/
m
kg
1
)
s
/
m
1
)(
kg
2
(
)
2
1
(
)
]
v
[
]
m
[
2
(
)
2
1
(
]
E
[
2
2
2
=

=


=
=

=


=
 yoki 
J
I
m
N
1
m
s
/
m
kg
1
)
s
/
m
2
)(
kg
1
(
2
1
])
v
[
2
](
m
[
2
1
]
E
[
2
2
2
=

=


=
=
=
=

31 
Shunday qilib, SI tizimida energiya birligi joul` bo`ladi (n`yuton metrga 
teng). Ko`rsatilgan misollarda u massasi 2 kg va harakat tezligi - 1 m/s yoki 
massasi 1 kg va harakat tezligi - 
2
m/s harakatlanuvchi jismning kinetik 
energiyasiga teng. 

Download 5,14 Mb.