30
nomi bilan SI old qo`shimchasi bir muncha noto`g`ri
foydalanilgan (1000 = 10
3
o`rniga 1024 = 2
10
qabul
qilingan): 1 Kbyte = 1024 byte, 1 Mbyte = 1024 Kbyte, 1
Gbyte = 1024 Mbyte va h.k. Bunda 10
3
ko`paytuvchisini
belgilashda foydalaniladigan kichik «k» harfidan (farqli
Kbyte belgisi katta «K» harfi bilan yoziladi.
V Ilova
Xalqaro birliklar tizimining kogerent hosilaviy birliklarini tuzish qoidalari
Xalqaro birliklar tizimining kogerent hosilaviy birliklari (keyinchalik
hosilaviy birliklar) odatda kattaliklarni bog`laydigan sonli koeffisienti 1
ga teng
bo`lgan oddiy tenglamalar (aniqlaydigan tenglamalar) orqali tuziladi. Hosilaviy
birliklarni hosil qilish kattaliklarni bog`laydigan
tenglamalarda kattaliklar
belgilarini SI birliklarining belgilari bilan almashtirish orqali amalga oshiriladi.
Misol - Tezlik birligi mo`g`pu chiziqli va bir tekis harakatlanuvchi
,
t
s
v =
bu yerda v -
tezlik;
s -o`tilgan yo`lning uzunligi;
t - moddiy nuqtaning harakatdagi vaqti.
S va t o`rniga ularning SI birliklari qo`yilsa, quyidagi tenglama chiqadi:
[v]=[s]/[t]=1 m/s
Binobarin, SI tizimida tezlik birligi sekundiga metr. U, 1 s vaqtda nuqta 1 m
masofaga siljiydigan to`g`ri chiziqli va bir tekis harakatlanuvchi moddiy nuqtaning
tezligiga geng.
Agar bog`lanish tenglamasi 1 dan farq qiluvchi son koeffisientga ega bo`lsa,
unda SI kogerent hosila birligini
hosil qilish uchun, SI birliklarining shunday son
qiymatlari tanlab olinadiki, uni o`ng qismidagi koeffisientga ko`paytirilishi
natijasida umumiy son qiymati birga teng bo`lishi kerak.
Misol - Agar energiya birligini hosil qilish uchun
2
2
1
mv
E =
tenglama ishlatilsa,
bu yerda Ye - kinetik energiya;
t - moddiy nuqta massasi;
v -moddiy nuqtaning harakatlanish tezligi,
u xolda SI tizimidagi kogerent energiyasining birligini hosil qilish uchun
quyidagi tenglamadan foydalaniladi.
J
I
m
N
1
m
s
/
m
kg
1
)
s
/
m
1
)(
kg
2
(
)
2
1
(
)
]
v
[
]
m
[
2
(
)
2
1
(
]
E
[
2
2
2
=
=
=
=
=
=
yoki
J
I
m
N
1
m
s
/
m
kg
1
)
s
/
m
2
)(
kg
1
(
2
1
])
v
[
2
](
m
[
2
1
]
E
[
2
2
2
=
=
=
=
=
=
31
Shunday qilib, SI tizimida energiya birligi joul` bo`ladi (n`yuton metrga
teng). Ko`rsatilgan misollarda u massasi 2 kg va harakat tezligi - 1 m/s yoki
massasi 1
kg va harakat tezligi -
2
m/s harakatlanuvchi jismning kinetik
energiyasiga teng.
