Xalqaro birliklar tizimi birliklarini o`nli karrali va ulushli birliklarining

Download 5,14 Mb. Pdf ko'rish
bet	20/116
Sana	04.01.2024
Hajmi	5,14 Mb.
	#130014

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 116

Bog'liq
M. Maxmudov - Energiya o`lchash asboblari va boshqaruv tizimlari

Xalqaro birliklar tizimi birliklarini o`nli karrali va ulushli birliklarining
nomlari va belgilarini hosil qilish qoidalari
SI ning o`nli karrali va ulushli birliklarining nomlari va belgilanishi 1.4-
jadvalda keltirilgan ko`paytuvchi va old qo`shimchalar yordamida hosil qilinadi.
1.4-jadval - SI ning o`nli karrali va ulushli birliklarning nomlari va
belgilanishini hosil qilish uchun foydalaniladigan ko`paytuvchi va old
qo`shimchalar
O`nli
ko`paytuvchi
Old
qo`shimch
a
Old
qo`shimcha
belgisi
O`nli
ko`paytuvchi
Old
qo`shimcha
Old
qo`shimch
a belgisi
10
24
iota
Y
10
-1
desi
d
10
21
zetta
Z
10
-2
santi
s
10
18
eksa
E
10
-3
milli
m
10
15
peta
R
10
-6
mikro
μ
10
12
tera
T
10
-9
nano
n
10
9
giga
G
10
-12
piko
p
10
6
mega
M
10
-15
femto
f
10
3
kilo
k
10
-18
atto
a
10
2
gekto
h
10
-21
zepto
z
10
1
deka
da
10
-24
iokto
y
Birlikning nomiga yoki belgisiga ikki yoki undan ko`proq old
ko`shimchalarni ketma-ket qo`shishga yo`l qo`yilmaydi. Masalan, birlik nomi
mikromikrofarad o`rniga pikofarad yozilishi kerak.
Izohlar:
1. Asosiy birlikning nomi - kilogramm "kilo" old qo`shimchasiga ega
bo`lganligi sababli massani karrali va ulushli birliklarini hosil qilish uchun
massaning ulushli birligi – gramm (0,001 kg) ishlatiladi va old qo`shimchalar
"gramm" so`ziga qo`shilib yozilishi lozim, masalan, mikrokilogramm (µkg)
o`rniga milligramm (mg).
2. Massaning ulushli birligi - grammni old qo`shimchasiz ishlatish ruxsat
etiladi (birlikning belgisi - g).
Old qo`shimcha yoki uning belgisi birlikning nomiga, yoki mos holda,
belgisiga qo`shib yozilishi lozim.
Agar birlik birliklar ko`paytmasi yoki nisbati ko`rinishida tuzilgan bo`lsa, u
holda old qo`shimchani yoki uning belgisini ko`paytma yoki nisbatga kiruvchi
birinchi birlik nomiga yoki belgisiga ko`shib yozish lozim.
Tug`ri:
kilopaskal`-sekunda taqsim metr
(kPa∙s/m).
Noto`g`ri:
paskal`-kilosekunda taqsim metr
(Pa∙ks/m).

27
Asoslangan hollarda, bunday birliklar keng tarqalgan hollarda bandning
birinchi qismiga muvofiq tuzilgan birliklarga o`tish qiyin bo`lsa, old qo`shimchani
ko`paytmaning ikkinchi ko`paytuvchisiga yoki nisbatning maxrajida ishlatilishiga
ruxsat etiladi, ya`ni masalan: tonna-kilometr (tkm), vol`t taqsim santimetr (V/cm),
amper taqsim millimetr kvadrat (A/mm).
Darajaga ko`tarilgan birlikning karrali va ulushli birliklar nomi old
qo`shimchani asosiy birlik nomiga qo`shib yozish bilan hosil kilinadi Masalan,
yuza birligining karrali yoki ulushli birligini hosil qilish uchun old qo`shimchani
asosiy birlik - metrga qo`shish kerak: kilometrning kvadrati, santimetrning kvadrati
va h.k.
Darajaga ko`tarilgan birlik olingan karrali va ulushli birliklarining belgilarini
shu daraja ko`rsatkichini mazkur birlikdan olingan karra yoki ulush belgisiga
qo`shib tuzish lozim, shunda ko`rsatgich karrali (yoki ulushli) birlikning (old
qo`shimcha bilan birga) darajaga ko`tarilganligini ifodalaydi.
Misollar
1. 5 km

Download 5,14 Mb.

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 116

Download 5,14 Mb.

Pdf ko'rish