O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muxandislik-texnologiya instituti m. I. Maxmudov, I. X. Sidikov

Download 5,14 Mb. Pdf ko'rish
bet	28/116
Sana	04.01.2024
Hajmi	5,14 Mb.
	#130014

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 116

Bog'liq
M. Maxmudov - Energiya o`lchash asboblari va boshqaruv tizimlari

Absolyut (mutlaq) xatolik. Bu xatolik kattalik qanday birliklarda
ifodalanayotgan bo`lsa, shu birlikda tavsiflanadi. Masalan, 0,2 V; 1,5

m va h.k.
Mutlaq xatolik quyidagicha aniqlanadi:

= A
x
- A
ch


A
x
- A
o
;
bunda, A
x
- o`lchash natijasi;
A
ch
- kattalikning chinakam qiymati;
A
o
- kattalikning haqiqiy qiymati.
Absolyut xatolikni teskari ishora bilan olingani tuzatma (- popravka) deb
ataladi.
-

= δ;

Odatda, o`lchash asboblarining xatoligi keltirilgan xatolik bilan belgilanadi.
Absolyut xatolikni asbob ko`rsatishining eng maksimal qiymatiga nisbatini
prosentlarda olinganiga keltirilgan xatolik deb ataladi.
%
100
A
max
x
k

=


;
2. Nisbiy xatolik - absolyut xatolikni haqiqiy qiymatga nisbatini bildiradi va
foiz (%) da ifodalanadi:

= [(A
x
- A
o
)/A
o
]∙100 = (

/A
o
)∙100%.
II. O`lchash sharoiti tartiblariga ko`ra xatoliklar quyidagilarga bo`linadi:
1.
Statik xatoliklar - vaqt mobaynida kattalikning o`zgarishiga bog`liq
bo`lmagan xatoliklar. O`lchash vositalarining statik xatoligi shu vosita bilan
o`zgarmas kattalikni o`lchashda hosil bo`ladi. Agar o`lchash vositasining
pasportida statik sharoitlardagi o`lchashning chegaraviy xatoliklari ko`rsatilgan
bo`lsa, u holda bu ma`lumotlar dinamik sharoitlardagi aniqlikni tavsiflashga
nisbatan tadbiq etila olmaydi.
2. Dinamik xatoliklar - o`lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida o`zgarishiga
bog`liq bo`lgan xatoliklar sanaladi. Dinamik xatoliklarning vujudga kelishi
o`lchash vositalarining o`lchash zanjiridagi tarkibiy elementlarning inersiyasi
tufayli deb izohlanadi. Bunda o`lchash zanjiridagi o`zgarishlar oniy tarzda emas,
balki muayyan vaqt davomida amalga oshirilishi asosiy sabab bo`ladi.
III. Kelib chiqishi sababi (sharoitiga) qarab:
• asosiy;
• qo`shimcha xatoliklarga bo`linadi.
Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarda hosil bo`ladigan
xatolik asosiy xatolik deyiladi. Normal sharoit deganda temperatura 20 S  5 S
havo namligi 65 %  15 %, atmosfera bosimi (750 30) mm.sim.ust., ta`minlash
kuchlanishi nominalidan 2 % o`zgarishi mumkin va boshqalar.
Agar asbob shu sharoitdan farqli bo`lgan tashqi sharoitda ishlatilsa, hosil
bo`ladigan xatolik qo`shimcha xatolik deyiladi.
IV. Mohiyati, tavsiflari va bartaraf etish imkoniyatlariga ko`ra:
1. Muntazam xatoliklar;
2. Tasodifiy xatoliklar;

36
3. Qo`pol xatoliklar yoki yanglishuv.

Download 5,14 Mb.

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 116

Download 5,14 Mb.

Pdf ko'rish