|
O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muxandislik-texnologiya instituti m. I. Maxmudov, I. X. SidikovBog'liq M. Maxmudov - Energiya o`lchash asboblari va boshqaruv tizimlariMuntazam xatolik deb umumiy xatolikning takroriy o`lchashlar mobaynida
muayyan qonuniyat asosida hosil bo`ladigan, saqlanadigan yoki o`zgaradigan
tashkil etuvchisiga aytiladi.
mumiy xatolikni quyidagicha tasvirlashimiz mumkin:
Bunda:
m
– muntazam xatolik
t
– tasodifiy xatolik
q
– qo`pol xatolik
Muntazam xatoliklarning kelib chiqish sabablari turli tuman bo`lib, tahlil va
tekshiruv asosida ularni aniqlash va qisman yoki butkul bartaraf etish mumkin
bo`ladi. Muntazam xatoliklarning asosiy guruhlari quyidagilar hisoblanadi:
▪ Uslubiy xatoliklar;
▪ Asbobiy (qurilmaviy) xatoliklar;
▪ Sub`ektiv xatoliklar.
O`lchash usulining nazariy jihatdan aniq asoslanmaganligi natijasida uslubiy
xatolik kelib chiqadi.
O`lchash vositalarining konstruktiv kamchiliklari tufayli kelib chiqadigan
xatolik asbobiy xatolik deb ataladi. Masalan: asbob shkalasining noto`g`ri
graduirovkalanishi
(darajalanishi),
qo`zg`aluvchan
qismning
noto`g`ri
mahkamlanishi va hokazolar.
Sub`ektiv xatolik - kuzatuvchining aybi bilan kelib chiqadigan xatolikdir.
m
t
q
1.8- rasm
O‘lchash xatoliklari
37
II -BOB. ELEKTR O‘LCHASHLAR
2.1. Kuchlanishni o‘lchash
O‘zgarmas kuchlanishni o‘lchash. O‘zgarmas kuchlanishni o‘zgarmas
magnit maydonida harakatlanuvchi sim ramkali magnitoelektrik asbobi bilan
bevosita o‘lchash mumkin. Bunda faqat kuchlanishning qutblariga ahamiyat berilsa
bas. Magnitoelektrik asbobning o‘zi nisbatan kichik bo‘lgan kuchlanishlarni
o‘lchash uchun mo‘ljallangan. Kattaroq kuchlanishlarni o‘lchash uchun
kuchlanishni ketma- ket ulangan qarshiliklardan yig‘ilgan kuchlanish bo‘luvchisida
pasaytirish zarur bo‘ladi.
2.1 – rasmda rezistorlar yordamida asbobning kuchlanishni o‘lchash diapazonini
kengaytirish sxemasi ko‘rsatilgan.
2.1 –rasm. Kuchlanishni o‘lchash diapazonini kegaytirish (o‘lchash
mexanizmining to‘liq og‘ish kuchlanishi 60 mV)
Juda katta kirish qarshiligiga ega bo‘lgan voltmetrda elektrometrik sxemada
yig‘ilgan operasion kuchaytirgich ishlatilgan. Bunday sxema 2.2. – rasmda
keltirilgan.
Bu sxemada o‘lchanadigan kuchlanish umumiy qarshiligi R
6
+ R
7
+ R
8
+ R
9
=
10 MΩ bo‘lgan rezistorlarga beriladi. Kuchaytirgichning kirish qarshiligi tanlangan
diapazonga bog‘liq emas. Kuchlanish bo‘luvchisini tashkil qilgan rezistorlar
kuchlanish diapazonini 100 mV, 10 V va 100V bo‘lishini ta’minlaydi.
O‘lchanadigan signal R
1
rezistor va S
1
kondensatorda yig‘ilgan past chastotali
filtrdan o‘tib, operasion kuchaytirgichning (OA) FET (field effect transistor)
kirishlariga
tushadi.
Bunday
maydon
effektli
trazistorlarda
yig‘ilgan
kuchaytirgichning kirish sxemasi uning juda katta kirish qarshiligini ta’minlaydi.
Keltirilgan elektrometrik sxemaning kuchaytirish koeffisienti A
U
= R
3
/R
1
= 100 ga
teng.
R
5
trimmeri ( qarshiligi o‘zgaruvchan rezistor) yordamida o‘lchash
mexanizmini to‘liq og‘diruvchi 100 μA tok o‘rnatiladi. Kuchaytirgichning nol
nuqtasi (kirishidagi kuchlanish nol bo‘lganda) R
4
rezistori yordamida
siljish kuchlanishini o‘zgartirish bilan o‘rnatiladi. Barcha diapazonlarda
kuchaytirgichning kirish qarshiligi R
in
=10 MΩ ga teng.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muxandislik-texnologiya instituti m. I. Maxmudov, I. X. Sidikov
|
