|
O‘n to‘rtinchi mavzu: Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni
|
| bet | 125/139 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 0,82 Mb. | | #160902 |
Bog'liq 1.«Falsafa» tushunchasining kelib chiqishi-fayllar.org Nomerlar, Alfred Adler individual psixologiyaning asoschisi, 1-mavzu, Alimova Mashhura-Umumiy Pedagogika., FERUZA (2) (2), 70310901 Psixologiya magistr ishchi o\'quv reja 2021, Guli, IJTIMOIY TADBIQIY SIRTQI, Shaxs psixologiyasi UMK, 1.08-ТАТ 2020, 11 E Tijorat, 8-MAVZU, 1-MAVZU, Jahonova Shahnoza (2), 2UAc85uxid3YTR50heNwVBOBmzxSD6hBXAl82bDoO‘n to‘rtinchi mavzu: Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni.
Reja:
1. Oila va nikohning mohiyati hamda jamiyat taraqqiyotida
o‘rni va ahamiyati.
2. Oila va nikoh munosabatlarining axloqiy asoslari.
3. Axloqiy madaniyat tushunchasi.
1. Insonning hayoti va turmushida, ayniqsa yosh avlodning kamolot topishida, axloqiy voyaga yetishida oilaning o‘rni va vazifasi beqiyosdir. Prezidentimiz I. A. Karimov ta’kidlaganidek: "Bola tug‘ilgan kunidan boshlab oila muhitida yashaydi. Oilaga xos an’analar, qadriyatlar, urf-odatlar bola zuvalasini shakllantiradi. Eng muhimi farzandlar oilaviy hayot maktabi orqali jamiyat talablarini anglaydi, his etadi". Yutrboshimiz yana uktirganidek: "Xalqimiz tarixiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, eng qimmatli av’analar: xalollik, rostgo‘ylik, or-nomus, sharmu-hayo', mehru-oqibat, mehnatsevarlik kabi barcha insoniy fazilatlar eng avvalo oilada shakllangan". Bas shunday ekan, oila va nikoh nima, ularning mohiyati, maqsadi va ahamiyatini bilish har bir fuqaro, har bir bo‘lajak mutaxassis, yosh avloddan tortib keksa kishilargacha bilishi zarur va muhimdir.
Xo‘sh, oila va nikoh nima? Oila so‘zinivg lug‘aviy ma’nosi haqida har xil nuqtai nazarlar bor. Masalan, Rimliklarda "oila" so‘zi (Familia) dastlabki mulk egasiga bo‘ysunadigan shaxslar (bu shaxslar mulkining bir qismi hisoblangan; mulk egasining o‘z bolalari, xotini, asir, sotib olingan yoki meros bo‘lib o‘tgan qullar ham hisobga kirgan) majmuini bildirgan. "Ota" so‘zi ham dastlab hozirgi ma’nodaga otani emas, balki o‘ziga qarashli oilaning xo‘jasi yoki egasi degan so‘zni anglatgan. "Oila"ning lug‘aviy ma’nosi boshqa bir manbada quyidagicha izohlanadi: "Oila asli arabcha "ayolmand, niyozmand" ma’nolarini anglatuvchi “oil” so‘zidan chiqqanligi "Farhangi zaboni tojikiyda qayd etilgan. "O‘zbek tilining izohli lug‘ati" da ham bu so‘zning arabchaligi ta’kidlanib, "er-xotin, ularning bola-chaqalari va eng yaqin tug‘ishganlaridan iborat birga yashovchi kishilar majmui, xonadon" ma’nosidagina izohlanadi. Har ikkala izohda ham so‘zdagi ma’no yuki onalik bulog‘idan suv ichgan holda shakllanganligi yetarli ifodalanmagan. Bu jihatdan M. Fasmerning "Rus tilining etimologik lug‘ati"da bu so‘zga bergan izohi ajralib turadi. U "semya" so‘zi ukraincha "xotin" ma’nosini anglatuvchi "semsa" so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, aslida "urg‘ochi-samka'' ma’nosini anglatganini, nihoyat er va xotin qo‘shiluvi asosidagi birlashuvini anglata boshlaganini qayd etadi. Arabchada "zavja" deyilib, uning erkak bilan qushiluvidan bola-chaqa olamga kelib, ayolmandlik yuzaga kelgan, binobarin oila shakllangan". (Safarov O, Mahmudov M. Oila ma’naviyati. Toshkent, “Ma’naviyat”, 1998,11-bet.)
"Oila" so‘zining lug‘aviy ma’nosi uning mohiyatini anglashda va ta’kidlashda muhim negiz bo‘ladi. Adabiyotlarda oilaning turli ta’riflari mavjud. Shundan eng mukammali quyidagidir: Oila — kishilarning tabiiy-biologik (jinsiy munosabatlar, bola tug‘ish), iqtisodiy (mulkiy munosabatlar, uy-ro‘zg‘orni boshqarish), xuquqiy (masalan, nikohni davlat yo‘li bilan qayd etish), ma’naviy (er-xotin, ota-ona va bolalar o‘rtasidagi mehr-muhabbat tuyg‘usi va boshqa) munosabatlariga asoslangan ijtimoiy birligi". (O‘zbek sovet ensiklopediyasi 8-jild) Professor A. Ortiqovning ma’ruza matnlarida, yosh olima F.Primovannng oila haqida quyidagi yanada mukammalroq ta’rifi keltirilgan: "Oila jamiyatning tarixiy taraqqiyot jarayonida, uning davomiyligini ta’minlovchi tabiiy-biologik, ijtimoiy ehtiyojlarning qonuniyati asosida shakllanib, takomillashgan kishilarning ijtimoiy-iqtisodiy, huquqiy, ma’naviy-axloqiy munosabatlariga asoslangan barqaror ijtimoiy birligidan iborat".
(Ortiqov A. "Etika asoslari" kursidan leksiya tekstlari. Toshkent — 1999, 95-bet.) Darhaqiqat, oila er-xotin, ularning bola-chaqalari, eng yaqin tug‘ishganlaridan iborat kishilar guruhi, boshqacha aytganda
xonadonidir. Chunki oila juftlik qonuni asosida yuzaga keladi, bir erkaknnng o‘zi yoxud bir ayolning o‘zi oila bo‘la olmaydi. Kolaversa, oila faqat er va xotindangina iborat emas. Oila er-xotindan tashqari erning ota-onasi, ya’ni qaynota va qaynonalar, farzandlar, uka va singillardan iborat ko‘p bo‘g‘inli xonadon. Uning har bir a’zosi o‘z mavqeiga ega, shu oilaning ichki intizomiga buysunib yashaydi. Shu ma’noda oila jamiyat ichidagi jamiyatdir. Bu jamiyatning o‘z saltanati bor: Bunda minglab tasodiflar jarayonida er-xotin muhabbati sinovdan o‘tadi, shu sinov jarayonida ular bir-birlarini chuqurroq tushuna boradi,
bir-birlarini qadrlashni o‘rniga qo‘yadigan bo‘ladi, bir-birlariga kechirimli bo‘lishadi, er-otaga, xotin-onaga aylanadi, farzandlarni
tarbiyalab elga qo‘shadi, orzu-havas ko‘radi. Shu manoda oila inson hayotiga to‘kislik baxsh etadi, jamiyatning muqaddas maskani sifatida
sadoqat sarchashmasiga aylanadi. Oila ana shu asoslarga tayangan holda kshpilik tafakkuri va ijtimoiy harakatishshg ulug‘ kashfiyoti bo‘ldi. Demak, oila-jamiyatning asosiy bo‘g‘ini, yacheykasi bo‘lib, unda er-xotinlik, ota-onalik, farzandlarning va tug‘ishganlarning o‘zaro shaxsiy qarindoshlik va mulkiy maqsadlari, manfaatlari va huquqlari bilan bog‘liq munosabatlar mujassamlashgandir. Kishilar uchun muqaddas
dargoh bo‘lgan oila insonlarning tabiiy, iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy va ma’naviy munosabatlari zamirida vujudga keladi. Albatta oila juftlik qonuni asosida yuzaga keladi. Bu jarayonda eng avvalo ikkala jins o‘rtasidagi kelishuv, ya’ni nikoh asosiy rol o‘ynaydi. Chunki oila taqdiri rasmiy-nikohiy tus olishidan boshlanadi, shundagina er-xotin oldida, xotin er oldida, ular ota-ona sifatida farzandlaru qavm-qarindoshlar, mahalla-ko‘y, qisqasi jamiyat oldida, o‘z navbatida farzandlar ham o‘z ota-onalari va el oldida ma’suliyat sezadilar va burchli ekanliklarini his etib yashaydilar.
Xo‘sh, nikoh nima? Nikoh ham arabcha so‘z bo‘lib, "O‘zbek tilining izohli luQati"da: Er-xotinlikni shariat yo‘li bilan rasmiylashtirish marosimi va shu marosimda domulla tomonidan o‘qiladigan shartnoma ma’nosiga ega ekanligi qayd etilgan". Boshqa lug‘atlarda ham nikoh "Er-xotinlikning yuridik (huquqiy) ravishda rasmiylashtirilgan oilaviy ittifoqi, "ijdevoj, nikoh ahdi", "er-xotinlik, uylanish" ma’nolarida ishlatilgan. (Qarang: Safarov O, Mahmudov M. Oila ma’naviyati. 15-bet.)
Nikoh, to‘g‘risida ham turli ta’riflar bor. Shundan eng ma’quli quyidagi ta’rifdir: "Nikoh, ikki jinsdagi shaxslarning oilaviy munosabatlarda ishtirok etish uchun o‘zaro ahdlashuvidir". (Davlat va huquq, asoslari. Izohli lug‘at. Toshkent, "O‘qituvchi", 1996, 49-bet.) Nikoh fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish (FXDYo) bo‘limida tuziladi va rasmiylashtiriladi. Demak, Nikoh-oilaning faqat huquqiy asosi bo‘lib, erkak bilan ayolning bir-biriga va bolalariga, ya’ni bir oilaga mansub kishilarning bir-birlari oldida va jamiyat oldida huquq va majburiyatlarini, axloqiy va huquqiy ma’suliyatini belgilaydigan oilaviy ittifoqidir. Demak, oila nikoh asosida vujudga keladi. Lekin oila va nikoh aynan bir tushunchalar emas. Oila-nikoh va qon-qardoshlik bilan bog‘langan kishilarning tarixan shakllangan ittifoqidir, eng avvalo er va xotin, ota-onalar bilan bolalar o‘rtasidagi munosabatlardir. Nikoh-oilaning faqat huquqiy asosi bo‘lib, bir oilaga mansub kishilarning, eng avvalo er va xotinning va farzandlarning bir-birlari oldida huquq va majburiyatlarini, axloqiy va huquqiy ma’suliyatini ifodalaydi. Oila va nikoh tarixiy hodisa bo‘lib, ular jamiyatning kelib chiqishi va taraqqiyotida azaldan mavjud bo‘lmagan. Oilaning kelib chiqishi hali batamom oydinlashtirilgan emas. Bu to‘g‘rida turlicha nuqtai-nazarlar mavjud. Mutaxassislarning aksariyatining fikricha oila va nikoh munosabatlarining evolyusiyasi quyidagicha yuz bergan: Ibtidoiy tuzumining avvalida (ilk va so‘nggi paleolit chegaralarida) umuman oila va nikoh bo‘lmagan, u davrda promiskuitet deb nomlangan tartibsiz jinsiy aloqalar odati hukm surgan, ya’ni to‘dadagi har bir ayol barcha erkaklarniki va har bir erkak barcha ayollarniki hisoblangan. Keyin bu aloqalar o‘rnini guruhiy nikoh egallagan. Guruhiy nikohda bir urug‘dagi hamma erkaklar boshqa urug‘ning barcha ayollariga er bo‘lish huquqiga ega bo‘lganlar. So‘ngra esa mazkur jamiyat oilasining asosiy shakli sifatida juft oila paydo bo‘lgan. Juft nikohda esa er-xotin hisoblangan erkak va ayol uz uruQlarida yashagan. Bu oila qarindoshlikni otalikni, ota tomonidan (otalik davri), ona tomonidan (onalik davri) ham hisoblab borgan, lekin bu oilalarda hali er-xotin nikohi barqaror, alohida xo‘jalikka ega emas edi. Bu davrda (bronza davri boshlanishi va temir davrida) tabiiy faktor o‘z vazifasini tugalladi, ya’ni jinsiy munosabatlar doirasida qon-qardoshlar istisno qilindi, jinsiy munosabatlar faqat bir erkak va bir ayol munosabatlariga aylangan nikohda xotin er bilan yashash uchun uning uruQiga ko‘chib o‘tgan. Monogam (yakka nikohlik) oila paydo bo‘ldi. Nihoyat individual oila bo‘lib, bu kichik oilada nikoh er-xotinni hamda ularning bolalarini bir-biri bilan mustahkam bog‘laydi. Bu holat xususiy mulkchilik rivojlana boshlab ibtidoiy jamoa tuzumi yemirilayotgan davrga to‘g‘ri keladi. Oila shakllari nikoh xarakteriga qarab bir-biridan farq qiladi: Poligam (ko‘p nikohlik) va monogam (bir nikohlik) oila; hukmronlik kimning qo‘lida bo‘lishiga qarab oila patriarxal (ota yoki aka-ukalarning biri tomonidan boshqariladigan) matriarxal (ona tomonidan boshqariladigan), demokratik (er-xotinning tengligiga asoslangan) oilaga bo‘linadi. Hozirgi jamiyat oilasi "demokratik" olianing tipik shaklidir.
Mashhur amerika faylasufi Jorj Saktayana (1803-1952) ta’kidlaganidek: "Oila, bu — tabiatning shoh asarlaridan biriga aylandi". Fransuz yozuvchisi V. M. Gyugo (1802-1885): "Oila-jamiyatning duru gavhari", — degan edi. Buyuk tatar olimi Rizouddin ibn Faxruddin (1848-1917) o‘zining asrimizning boshlarida yozib, axloq, odob, oila masalasiga ko‘p e’tibor qilgan "Oila" asarida shunday degan edi: "Millatlar sharafini yuqori martabaga ko‘taradigan narsa millionlar ila sanalmoqda bo‘lgan askarlaru dunyoda eng buyuk va zo‘r bo‘lgan kemalar emas, balki eng oz e’tibor beradiganimiz yo bo‘lmasa hech bir zamon e’tibor bermasdan keladiganimiz bo‘lmish oiladir. Oila nizomsiz bo‘lsa, uning yomon oqibati butun millatga ta’sir etar va shu sababdan fazilat yeriga razolat, taraqqiyot o‘rniga tubanlik negiz ko‘rar. Xudoning o‘zi asrasinku, agarda bir millatga bunday hol ro‘baru kelsa, u millat kitobining so‘nggi varaQi ochulQusidir". (Rizouddin ibn Faxruddin. Oila. Toshkent “Mehnat” —1991 y, 7-bet.)
Oila -Jamiyat taraqqiyotiga faol ta’sir ko‘rsatuvchi ijtimoiy hodisadir. Uning eng muhim sotsial vazifalari qatoriga inson zotini davom ettirish, oila a’zolarining turmush maishatini, bo‘sh vaqtini qondirishni uyushtirish kabilar kiradi. "Oila haqida gapirar ekanmiz, — deb ta’kidlagan edi birinchi Prezidentimiz I. A. Karimov, oila hayotning abadiyligini, avlodlarning davomiyligini ta’minlaydigan, muqaddas urf-odatlarimizni saqlaydigan, shu bilan birga kelajak nasllar qanday inson bo‘lib yetishishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadagan tarbiya o‘chog‘i ekanini tan olishimiz darkor". Xullas, oila-jamiyatning eng kichik yacheykasi va asosiy bo‘g‘inidir. Unda kishilik urug‘ini davom ettirish va uni tarbiyalash vazifalari amalga oshiriladi.
2. Oilaviy munosabatlar ma’lum huquqiy va axloqiy asoslarga ega. Bu masalalar O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va O‘zbekiston Respublikasining 1998 yil 30 aprelda qabul qilingan "Oila kodeksi"da batafsil bayon qilingan bo‘lib, ularning asosiy vazifalari oilani mustahkamlash, oilaviy munosabatlarni o‘zaro muhabbat, ishonch va hurmat, hamjihatlik, bir-biriga yordam berish hamda oila oldida uning barcha a’zolarining mas’ulligi hissi asosida ko‘rishdan, biron bir shaxsning oila masalalariga o‘zboshimchalik aralashishiga yo‘l qo‘ymaslik, oila a’zolari o‘z huquqlariga to‘sqinliksiz amalga oshirishini hamda bu huquqlarning himoya qilinishini ta’minlashdan iborat. Oilaviy turmushda ota-onalar quyidagi huquqlarga ega bo‘ladi va bajarilishi ularning burchlari hisoblanadi:
1) bolalarga ism-sharif va familiya qo‘yish;
2) ularning fuqaroligini va millatini belgilash;
3) o‘z bolalariga vakillik qilish, ya’ni ular hali huquqiy muomalaga layoqatsiz ekanlar, ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish;
4) o‘z bolalarining istiqomat joylarini belgilash va ularni qonunsiz ushlab turgan shaxslardan talab qilib olish;
5) o‘z bolalarini tarbiyalash, ularga nafaqalar berish va hokazo.
Ota-ona o‘z bolasiga qaramasa, tashlab ketsa, jinoyat yo‘liga o‘tib burchlarini bajarmasa ular otalik, onalik huquqlaridan mahrum etilishi mumkin hamda ular keyinchalik farzandlaridan nafaqa olish huquqlaridan ham mahrum bo‘ladilar. O‘z navbatida farzandlar ham ota-onalarining oldida o‘z burchlarini bajarishlari shart bo‘lib, bularga mehnat qobiliyatini yo‘qotganda, kasal bo‘lganda, boquvchisiz qolgan ota-onalarga g‘amxo‘rlik qilish va hokazolar kiradi.
Oilaviy munosabatlar axloqiy asoslarga ham ega. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganidek: "Oila muqararligini ta’minlovchi birinchi omil — Ona, ahli ayolning pokizaligi, oqilaligi, mehr-muruvvati, sadoqoti va vafodorligidir". Oilaning eng muhim axloqiy asoslariga sevgi-muhabbat, vafodorlik, mehr-oqibatlilik, izzat-hurmatli bo‘lish kabilar kiradi. Oilaning asosiy bosh axloqiy asosini ikki jinsga mansub kishilarning erkak va ayolning sevgi va muhabbati, bir-birini anglagan holda birgalikda yashash va ko‘payish istagining; jamiyatni to‘ldirish, ya’ni inson zotini ko‘paytirish, o‘z avlod ajdodini davomiyligini saqlash, eng muhimi ularni iqtisodiy va ma’naviy-axloqiy jihatdan mukammallashtirish yo‘lida birgalikda qiladigan xatti-harakatlarining jamidir. Oilaviy axloq asosini ikki jins o‘rtasidagi sevgi-muhabbat tashkil qiladi. Ilmiy tadkikotlarda sevgi-muxabbatning to‘la ma’nodagi ta’riflari yo‘q. Falsafiy qomusda: Sevgi-shaxsning boshqa shaxsga beg‘araz va beqiyos intilishida namoyon bo‘luvchi hissiyotdir, deb ta’riflanadi. (Filosofskaya ensyusyaopediya. M, 1964, 165-bet.) Etikaga oid qo‘llanmalar va lug‘atlarda sevgi-muhabbat kishilarning o‘zaro manfaatdorliga va mayliga asoslangan hissiyoti, ikki jinsdagi yoshning bir-biriga moyil bo‘lishi, bir-birini bir qarashning o‘zida tushuna bilishi, bir-biriga hamisha yon bosishlari, bir-birlarini butun umr bo‘yi ardoqlashlaridir. (Qarang: Uzoqov X, G‘oziev E, Tojiev A. Oila etikasi va psixologiyasi, Toshkent, "O‘kituvchi", 1992 y, 69, 75-76 betlar). Professor A. Ortiqovning ta’kidlashicha sevgi –muhabbatning uchta: tabiiy (biologik), ijtimoiy va shaxsiy mezonlari bor. Masalan, muhabbatning tabiiy mezoniga sevishganlarning nikoh haqida qonunida belgilangan yoshga yetganligi, ularning yoshidagi yaqinligi, har ikki jinsning sog‘lomligi va hokazolar kiradi. Sevgining ijtimoiy mezoniga sevishganlar ota-onasining ijtimoiy-iqtisodiy, moddiy ahvoli, chunonchi bo‘lg‘usi kelin-kuyovlar to‘yini qilishga tayyorlik darajasi, ularga maxsus yoki qulay xonalarning mavjudligi, kelin ixtiyoriga maxr belgilashga imkoniyat bor-yo‘qligi, bo‘lg‘usi oilani moddiy jihatdan ta’minlashga tayyor va tayyor emasligi va hokazo masalalar kiradi. Sevgi-muhabbatning shaxsiy mezonlariga sevishganlarning oilaviy munosabatlarga xos dunyoviy va diniy dasturlardan xabardorligi, ularning bir-birlarini har tomonlama yaxshi bilishlari va hokazolar kiradi. Ana shu uch omilga ozmi ko‘pmi javob beradigan sevgi abadiydir, ularga mos kelmaydigani vaqtinchalik, o‘tkinchidir. Ana shu uch mezonga javob beruvchi yigit va qiz oila qurishga haqlidir. Oilaning axloqiy asosini vafodorlik fazilati bo‘lib, bunday erkak va ayollar har qanday chigal vaziyatda ham do‘stlik rishtalarini uzmaydilar, bir-birlari uchun kerak bo‘lsa jon fido qilishdan ham qaytmaydilar, ular orasida g‘oyat kuchli ma’naviy boylik va sodiqlik, hamkoru hamnafaslik vujudga keladi. (Qarang: A. Ortiqov. "Etika asoslari" kursidan leksiyalar tekstlari. 95-96 betlar) Oilaning axloqiy asosini mehr-oqibatli bo‘lish, bir-biriga izzat-hurmat ko‘rsatish ham tashkil etadi. Oilaviy hayotda bunday fazilatlar bo‘lmasa, bunday oila azob va mashaqqat maskaniga aylanadi. Shuning uchun mehr-oqibatli bo‘lish, bir-birlariga izzat-hurmat ko‘rsatish har bir erkak va ayolning hamda farzandlarining muqaddas burchidir.
Insonning, ayniqsa yosh avlodning axloqiy kamol topishida oilaning o‘rni va roli benihoya katta. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganidek: "Halollik, rostgo‘ylik, or-nomus, sharmu hayo mehru oqibat, mehnatsevarlik kabi barcha insoniy fazilatlar eng avvalo oilada shakllanadi". "Oila axloqi va odobi" nomli to‘plam mualliflari X. Uzokov, E. G‘oziev, L. Oripova oila va axloq masala haqida keng va teran fikrlar yuritib, jumladan bunday yozganlar: "Oila ijtimoiy-tarixiy xususiyatga va muayyan tuzilishga ega bo‘lgan ijtimoiy guruhning ko‘rinishidir". Ularning juda to‘g‘ri fikricha, oila jamiyatning boshlangich hujayrasi, o‘g‘il-qizlarning axloqi, madaniy darajasi, qobiliyati, aql-zakovati, fikr-yuritishi, xayollari, muloqati, xulq-atvori, e’tiqodi va ilmiy dunyoqarashi kabilarga yuqori darajada tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish imkoniyatiga ega bo‘lgan nur, ziyo makondir.
Oilada farzandlar tarbiyasida asosiy o‘rinni ota-ona, undan keyingi o‘rinni o‘rta va oliy maktab, so‘ngra mahalla, yoshlar ishlayotgan jamoa, ommaviy axborot vositalari o‘ynashi lozim. Bu jarayonda har bir oilaning mavqei, iqtisodiy jihatdan ta’minlanganligi, oilaviy sarf-xarajatlar, uy xo‘jaligini yuritish, oilaviy urf-odatlar, rasm-rusumlar, qarindoshlar va boshqalar bilan bordi-keldi munosabatlari, farzandlar tarbiyasi haqidagi Sharq mutafakkirlari, o‘zbek ma’rifatparvarlari o‘gitlari va ta’limotlarini o‘qish hamda ularni hayotda qo‘llash o‘quv va mehnat jamoalari, madaniyat va san’at muassasalari gazeta, jurnal, radio, televidenie va hokazo kasblar katta rol o‘ynaydi.
Mustaqil O‘zbekiston taraqqiyoti va bozor iqtisodiyoti sharoitida oilani mustahkamlash hamda takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. Chunki, birinchidan, O‘zbekiston aholisining deyarli yarmi maktabgacha va maktab yoshidagi bolalardir; Ikkinchidan, sog‘lom avlod o‘stirish-kelajagimiz garovidir. Uchinchidan, bu muqaddas zaminda yashayotgan har qaysi inson o‘z farzandining baxtu-saodati, fazlu-kamolini ko‘rish uchun butun hayoti davomida kurashadi, mehnat qiladi, uzini ayamaydi. Sharqda qadim-qadimdan oila muqaddas Vatan sanalgan. Agar oila sog‘lom va mustahkam bo‘lsa, mahallada tinchlik va hamjihatlikka erishiladi. Binobarin, mahalla, yurt mustahkam bo‘lsagina davlatda osoyishtalik va barqarorlik hukm suradi. To‘rtinchidan, Respublikamizda 3,5 milliondan ziyodrok oila bor. Har yili 200 mingdan ortiq oila tashkil topayapti; 700 ming go‘dak dunyoga kelyapti. Shu boisdan mustaqilligimizning yuksalishi va bozor iqtisodiyotini shakllantirish davrida oilani mustahkamlash va takomillashtirishga alohida e’tibor berishoqda. Mustaqillik munosabati bilan o‘zbeklarning oilaviy hayotida taqiq ostida bo‘lgan ba’zi xususiyatlarni tiklash masalasi hozir hal qilinmoqda. Jumladan, hovli joylarni qurishda milliy xususiyatlar ichki va tashqi hovlilardan iborat qilinmoqda. Xuddi shuningdek "Sog‘lom avlod uchun" ordenining ta’sis etilishi, oilalarni ijtimoiy himoyalashning kuchaytirilganligi, onalik va bolalik to‘g‘risida alohida g‘amxo‘rlik qilinayotganligi, 1998 yilni oila yili, 1999 yilni ayollar yili deb e’lon qilinishi, O‘zbekiston xotin-qizlar qo‘mitasining tashkil topishi va uning faoliyatining kengayib borayotganligi, O‘zbekiston Respublikasida bolalar jamg‘armasining tashkil etilishi, "Oila" Respublika ilmiy amaliy markazining ishlay boshlaganligi va hokazolar fikrimizning dalilidir. Bularning hammasi Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning "Xotin qizlarga munosabati jamiyatimizning ma’naviy, axloqiy yetukligining o‘lchovi bo‘lib xizmat qilishi kerak" degan ko‘rsatmalarining amalga oshiralayotganligining ifodasidir.
|
| |
