|
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi
|
| bet | 3/8 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 142,71 Kb. | | #236958 |
Bog'liq Avulova Nargiza interfaol metKurs ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi: kirish, uchta paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
Tarbiya jarayonida zamonaviy innovatsion texnologiyalarning roli
Hozirgi kunda talim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalari oquv jarayonida qollashga bolgan qiziqish, etibor kundan kunga kuchayib bormoqda, bunday bolishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha ananaviy talimda oquvchilarni faqat tayyor bilimlarini egallashga orgatilgan bolsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini ozlari qidirib topishlariga, mustaqil organib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham ozlari keltirib chiqarishlariga orgatadi. Oqituvchi bu jarayonda shaxsning rivojlanishi, shakillanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yonaltiruvchlik funksiyasini bajaradi. Talim jarayonida oquvchi asosiy figuraga aylanadi. Shuning uchun oliy oquv yurtlari va fakultetlarida malakali kasb egalarini tayyorlashda zamonaviy oqitish metodlari - interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalarning orni va roli benihoya kattadir. Interfaol metod bu talim jarayonida oquvchilar hamda oqituvchi ortasidagi faollikni oshirish orqali oquvchilarning bilimlarni ozlashtirishini faollashtirish, shaxsiy sifatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Interfaol metodlarni qollash dars samaradorligini oshirishga yordam beradi. Interfaol talimning asosiy mezonlari: norasmiy bahs-munozaralar otkazish, oquv materialini erkin bayon etish va ifodalash imkoniyati, maruzalar soni kamligi, lekin seminarlar soni kopligi, oquvchilar tashabbus korsatishlariga imkoniyatlar yaratilishi, kichik guruh, katta guruh, sinf jamoasi bolib ishlash uchun topshiriqlar berish, yozma ishlar bajarish va boshqa metodlardan iborat bolib, ular talim-tarbiyaviy ishlar samaradorligini oshirishda oziga xos ahamiyatga ega
Pedogogik texnologiya va pedagog mahoratiga oid bilim, tajriba va interaktiv metodlar oquvchi-oquvchilarning bilimli, yetuk malakaga ega bolishlarini taminlaydi. Hozirgi davr taʼlim taraqqiyoti yangi yonalish - innovatsion faoliyatni maydonga olib chiqdi. Аxborot - yuksak rivojlangan texnologiyalar asri deb yuritilayotgan XXI asrga kelib, taʼlim jarayoniga innovatsiyani keng joriy qilish masalasiga eʼtibor yanada kuchaytirildi. Ozbekistonda ham songgi yillarda innovatsiya boshqa sohalarga qaraganda birinchilardan bolib taʼlim tizimiga kirib keldi va innovatsiyani taʼlim jarayonida qanday oz aksini topganligini quyidagilarda korishimiz mumkin. Pedagogik fanlar tizimiga innovatsiyaning kirib kelishini pedagogika fanlari tarkibiga quyidagilar bilan belgilandi.
a) Gendr pedagogikasi;
b) Evristik pedagogika;
v) Majburiy pedagogika;
g) Аndrogogik pedagogika
Oqitish metodlariga innovatsiya aktiv, passiv va interaktiv metodlarining kirib kelishi misolida koramiz. Аktiv metodni qollash oquvchilarni dars jarayonidagi faolligini oshirishga xizmat qilsa, passiv metod oquvchilarni bir tomonlama tushuncha berilishi bilan izohlanadi. Interaktiv metod esa birgalikda faol harakat qilishi (oqituvchi bilan oquvchi) tushuniladi.
Dars shakliga innovatsiyani kirib kelishini standart, nostandart hamda vertual dars shakllari misolida korishimiz mumkin.
Oqitish turlaridagi innovatsiyani muammoli taʼlim, evristik taʼlim, darajalangan taʼlim, integratsiyalangan taʼlim, interfaol taʼlim, informal taʼlim, rasmiy taʼlim, norasmiy taʼlim turlari mavjud.
Oqitish vositalariga innovatsiyani kirib kelishini dars jarayonida multimedia, elektron doskalar va boshqa vositalarni misol qilish mumkin.
Oqitish metodlaridagi innovatsiyani quyidagi metodlarda korishimiz mumkin.
Аktiv metod - dars jarayonida faollashuviga, maʼlum bir holat va voqelikka nisbatan fikrlashga-mulohaza yuritishga undaydi.
Passiv metod - dars jarayonida oquvchilarda organilayotgan mavzu boyicha bir tomonlama tushuncha hosil bolishiga olib keladi.
Interaktiv metod. Bu metodni maqsadi dars jarayonida oqituvchi va oquvchilarni birgalikdagi faol xatti-harakatlariga asoslanadi
Dars shaklidagi innovatsiyani quyidagi shaklda korishimiz mumkin.
Standart dars – dars ichidagi struktura ozgarmaydi.
Nostandart dars – dars ichidagi struktura ozgaradi.
Vertual dars – yani masofadan oqitish.
Pedagogik innovatsiyada “yangi” tushunchasi markaziy orin tutadi. Shuningdek, pedagogik fanda xususiy, shartli, mahalliy va subʼektiv yangilikka qiziqish uygotadi. Xususiy yangilik V.А.Slasteninning aniqlashicha, joriy zamonaviylashtirishda muayyan tizim mahsuloti unsurlaridan birini yangilashni kozda tutadi. Murakkab va progressiv yangilanishga olib keluvchi maʼlum unsurlarning yigindisi shartli yangilik hisoblanadi. Yangilik - bu vositadir: yangi metod, metodika, texnologiya va boshqalar. V.I. Zagvyazinskiy yangi tushunchasiga taʼrif berib, pedagogikadagi yangi bu faqatgina goya emas, balki hali foydalanilmagan yondashuvlar, metodlar, texnologiyalardir, lekin bu pedagogik jarayonning unsurlari majmuan yoki alohida olingan unsurlari bolib, ozgarib turuvchi sharoitda va vaziyatda taʼlim va tarbiya vazifalarini samarali hal etishning ilgor boshlanmalarini ozida aks ettiradi.
Pedagogik innovatsiyalar - bu maqsadlarga samarali erishishga yordam beradigan talim sohasidagi yangiliklarni ishlab chiqish, joriy etish, sinovdan otkazish va baholash jarayoni. Ular orasida: talim jarayoni vaqt otishi bilan ozgaradi, mehnat bozori bolajak xodimlarga yangi talablarni qoyadi va oqitish ozgartiriladi, yangi maqsadlarga moslashtiriladi, bunga erishish uchun yangi pedagogik usullar, uslublar va usullar zarur.
Talimdagi innovatsiyalar quyidagi maqsadlarga erishishga yordam beradi:
Talim jarayonini insonparvarlashtirish, demokratlashtirish;
Oquvchilarning kognitiv faolligini faollashtirish;
Talim va tarbiya ishlarini tashkil etish samaradorligini oshirish;
Oquv materialining metodika va didaktika nuqtai nazaridan ozgartirishlari.
Interfaol mashgulot samaradorligi omillari
Hozirda talim metodlarini takomillashtirish sohasidagi asosiy yonalishlardan biri interfaol talim va tarbiya usullarini joriy qilishdan iborat. Barcha fan oqituvchilari dars mashgulotlari jarayonida interfaol usullardan borgan sari kengroq foydalanmoqdalar. Interfaol usullarni qollash natijasida oquvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish, xulosalar chiqarish, oz fikrini bayon qilish, uni asoslagan holda himoya qila bilish, soglom muloqot, munozara, bahs olib borish konikmalari shakllanib, rivojlanib boradi.
Bu masalada amerikalik psixolog va pedagog B.Blum bilish va emotsional sohalardagi pedagogik maqsadlarning taksonomiyasini yaratgan. Uni Blum taksonomiyasi deb nomlanadi. (Taksonomiya-borliqning murakkab tuzilgan sohalarini tasniflash va sistemalashtirish nazariyasi). U tafakkurni bilish qobiliyatlari rivojlanishiga muvofiq ravishdagi oltita darajaga ajratdi. Unga kora tafakkurning rivojlanishi bilish, tushunish, qollash, tahlil, umumlashtirish, baholash darajalarida boladi. Shu har bir daraja quyidagi belgilar hamda har bir darajaga muvofiq fellar namunalari bilan ham ifodalanadi, jumladan:
Bilish-dastlabki tafakkur darajasi bolib, bunda oquvchi atamalarni ayta oladi, aniq qoidalar, tushunchalar, faktlar va shu kabilarni biladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fellar namunalari: qaytara bilish, mustahkamlay olish, axborotni etkaza olish, aytib bera olish, yozish, ifodalay olish, farqlash, taniy olish, gapirib berish, takrorlash.
Tushunish darajasidagi tafakkurga ega bolganda esa, oquvchi faktlar, qoidalar, sxema, jadvallarni tushunadi. Mavjud malumotlar asosida kelgusi oqibatlarni taxminiy tafsiflay oladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fellar namunalari: asoslash, almashtirish, yaqqollashtirish, belgilash, tushuntirish, tarjima qilish, qayta tuzish, yoritib berish, sharhlash, oydinlashtirish.
Qollash darajasidagi tafakkurda oquvchi olgan bilimlaridan faqat ananaviy emas, noananaviy holatlarda ham foydalana oladi va ularni togri qollaydi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fellar namunalari: joriy qilish, hisoblab chiqish, namoyish qilish, foydalanish, orgatish, aniqlash, amalga oshirish, hisob-kitob qilish, tatbiq qilish, hal etish.
Tahlil darajasidagi tafakkurda oquvchi yaxlitning qismlarini va ular ortasidagi ozaro bogliqliklarni ajrata oladi, fikrlash mantiqidagi xatolarni koradi, faktlar va oqibatlar orasidagi farqlarni ajratadi, malumotlarning ahamiyatini baholaydi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fellar namunalari: keltirib chiqarish, ajratish, tabaqalashtirish, tasniflash, taxmin qilish, bashorat qilish, yoyish, taqsimlash, tekshirish, guruhlash.
Umumlashtirish darajasidagi tafakkurda oquvchi ijodiy ish bajaradi, biror tajriba otkazish rejasini tuzadi, birnechta sohalardagi bilimlardan foydalanadi. Malumotni yangilik yaratish uchun ijodiy qayta ishlaydi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fellar namunalari: yangilik yaratish, umumlashtirish, birlashtirish, rejalashtirish, ishlab chiqish, tizimlashtirish, kombinastiyalashtirish, yaratish, tuzish, loyihalash.
Baholash darajasidagi tafakkurda oquvchi mezonlarni ajrata oladi, ularga rioya qila oladi, mezonlarning xilma-xilligini koradi, xulosalarning mavjud malumotlarga mosligini baholaydi, faktlar va baholovchi fikrlar orasidagi farqlarni ajratadi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fellar namunalari: tashxislash, isbotlash, olchash, nazorat qilish, asoslash, maqullash, baholash, tekshirish, solishtirish, qiyoslash.
Interfaol usullar kop turli bolib, ularning hammasi ham har qanday progressiv usullar kabi eng avvalo, oqituvchidan mashgulot oldidan katta tayyorgarlik korishni talab qiladi.
Shu mashgulotlarni tashkil qilishda interfaol darsning asosiy xususiyatlarini uning ananaviy darsga nisbatan ayrim farqlarini korib chiqish orqali yaqqolroq idrok etish mumkin. Shu maqsadda quyidagi jadvalni keltiramiz:
|
| |
