|
O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent kimyo texnalogiyalari institute Yangiyer filiali Sirtqi bo’lim
|
| bet | 2/7 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 433,1 Kb. | | #234516 |
Bog'liq 61a1f88c23c650.982764642 - расм. Tok yo’nalishlari bir xil bo’lgan o’tkazgichlar orasidagi ta’sir etuvchi kuchlar
3 - расм. Tok yo’nalishlari bir xil bo’lgan o’tkazgichlar orasidagi ta’sir etuvchi kuchlar
Yaqindan ta’sir nazariyasiga ko‘ra, harqanday tokli o‘tkazgich (yoki harakatlanuvchi zaryad ) qo‘shni nuqtalarda, ya’ni o‘z atrofida magnit maydonini hosil qiladi. Magnit kuchlarining paydo bo‘lishini quyidagicha tushuntirish mumkin: ikkita +q1 va- q2 zaryadlar bir-biridan r masofada joylashgan bo‘lsin (4 - rasm). “Qo‘zg‘almas"K sanoq tizimida ular orasida, Kulon qonuniga ko‘ra, o‘zaro tortishish kuchlari ta’sir etadi:
, (1.4)
O‘ng tarafga tezlik bilan harakatlangan K sanoq tizimida bu zaryadlar chap tarafga tezlik bilan harakatlana yotgandek tuyuladi. Lorents almashtirishlari ifodalaridan foydalansak, bu K tizimda Kulon kuchlari quyidagicha ifodalanadi:
4-rasm. Harakatlanuvchi zaryadlarda magnit maydonining hosil bo‘lishi
, (1.5)
Bu ifodaning o‘ng tomonidagi birinchi qo‘shiluvchi – elektr tortishish kuchlarini, ikkinchisi esa – ancha zaif bo‘lib, harakatlanuvchi zaryadlar o‘rtasidagi magnit itarish kuchini ifodalaydi.
, (1.6)
bo‘lganda magnit kuchlarini, elektr kuchlariga nisbatan hisobga olmasa ham bo‘ladi.
Agar elektronlar metall o‘tkazgichda harakatlanayotgan bo‘lsa, qo‘shni o‘tkazgichdagi elektronlar orasidagi o‘zaro itarish kuchlari, elektronlar va panjaralardagi musbat ionlarning o‘zaro tortishish kuchlari bilan muvozanatlashadi, harakatlanuvchi elektronlar orasidagi magnit kuchlari esa qo‘shiladi. Elektronlar sonining ko‘pligi natijaviy magnit kuchlarini sezilarli bo‘lishiga olib kelad . Hosil bo‘lgan magnit kuchi – qo‘zg‘almas sanoq tizimidan ,zaryadlar harakatlanayotgan sanoq tizimiga o‘tishdagi elektr kuchlarining Lorents almashtirishlari natijasidir.
Magnit doimiysini deb belgilab, ekanligini hisobga olib, magnit kuchini quyidagicha yozish mumkin:
, (1.7)
Bu yerda - magnit maydon induktsiya vektoridir.
Magnit maydon induktsiyasi qo‘zg‘almas q zaryaddan - radius-vektor uzoqlikdagi nuqtadan tezlik bilan harakatlanuvchi q1 zaryadning hosil qilgan magnit maydonini xarakterlovchi kattalikdir.
XBT da magnit maydon induktsiyasi «Tesla» (Tl) bilan o‘lchanadi va u 1 N/A.m ga teng-dir.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi toshkent kimyo texnalogiyalari institute Yangiyer filiali Sirtqi bo’lim
|
