82
HALIMA NOSIROVANING YORQIN SAN’ATI
Nurullayeva Nodira Karimovna
Buxoro ixtisoslashtirilgan san’at maktabi yetakchi
o
ʻ
qituvchisi
Annotasiya:
Maqolada
O
ʻ
zbek qo‘shiqchiligi va opera san’atiga bebaho hissa qo‘shgan
san’atkorlardan biri Halima Nosirova haqidagi ma’lumotlar bayon etilgan. Halima Nosirova
o
ʻ
zbek milliy ashula va qo‘shiqlarini betakror ijrochisidir.
Kalit s
o‘
zlar
: Qo
ʻ
shiq, ashula, musiqa, balet, teatr, opera ,kuy, sozanda, diapazon;
tovush xususiyatlari; ijro etish texnikasi, san’at, iste’dod, ovoz.
Har qaysi xalq yoki millatning ma’naviyatini uning tarixi, o
ʻ
ziga xos
urf-odat va an’analari, hayotiy qadriyatlaridan
ayri holda tasavvur etib
bo’lmaydi. Bu borada, tabiiyki, ma’naviy meros, madaniy boyliklar, ko’hna
tarixiy yodgorliklar eng muhim omillardan bo
ʻ
lib xizmat qiladi.
O
ʻ
zbek qo‘shiqchiligi va opera san’atiga bebaho hissa qo
ʻ
shgan
san’atkorlardan biri Halima Nosirovadir. Halima Nosirova ayniqsa o
ʻ
zbek
opera san’atida alohida maktab yaratdi va bu noyob san’at rivojiga ulkan
hissa qo
ʻ
shdi. Halima Nosirova 1913 yilda Qo
ʻ
qon
yaqinidagi Tog
ʻ
lik
qishlog‘ida tavallud topdi. Otasi Muhammadnosir aka kosib bo‘lsada,
qo‘shiq va she’rlardan xabardor bo‘lib, yosh Halima qalbida san’atga havas
uyg‘otdi. Otasining bevaqt vafotidan so‘ng qiyin ahvolda qolgan oila onasi
Xosiyatxon va opalari Xojar va Oyishalar bilan Qo‘qon shahriga ko‘chib
kelishadi. Yosh Halimani bolalar uyiga topshirishadi. 1929 yilda
Toshkentdagi xotin-qizlar bilim yurtiga o‘qishga qabul qilinadi. Shu yerda
Ali Ardobus rahbarlik qilayotgan badiiy havaskorlik to‘garagiga
dugonalari Shohida Maxsumova, Nazira Aliyevalar bilan qatnay
boshlaydi. Tezda ustozlarning nazariga tushgan Halima Nosirova 1925
yilda bir guruh yosh san’atkorlar bilan Bokudagi teatr bilim yurtiga
o‘qishga yuboriladi. Ish faoliyatini hozirgi
milliy akademik teatrda
boshlaydi.
Qator
obrazlarni
yaratadi.
So‘ngra
Moskva
Davlat
konservatoriyasi qoshidagi o‘zbek opera studiyasida ta’lim oladi. 1929-
1939 yillar mobaynida o‘zbek musiqali drama teatrida ijod qildi va xilma-
xil obrazlarni yaratdi. 1939 yildan boshlab to kuchdan qolgunga qadar
A.Navoiy nomidagi o‘zbek opera va balet akademik teatrida ijod qildi va
ushbu qutlug‘ dargohida o‘z ijrochilik maktabini yaratdi. “Layli va
Majnun”, “Gulsara”, “Karmen”, “Bo‘ron”, “Maysaraning ishi”, “Zaynab
va Omon”, “Xorazm qo‘shig‘i”, “Ulug‘bek” singari o‘nlab operalardan
bosh obrazlarni qo‘shiqlarini kuyladi. Halima Nosirova o‘zbek
milliy
ashula va qo‘shiqlarini betakror ijrochisidir. Uning ijrosida “Ushshoq”,
“Chorgoh”, “Bayot”, singari xalq ashulalari alohida o‘ziga xos uslub bilan
ijro etiladi. Men o‘zbek kuy va ashulalarini, maqomlarini sevimli
hofizlarimiz va ustoz sozandalarimiz Mulla To‘ychi Toshmuhammedov,
83
Xoji Abdulaziz, Muhiddin Qori Yoqubov, Domla Halim Ibodov, Yusufjon
Qiziq, Usta Olim Komilov,
Abduqodir Ismoilov, Ahmadjon Umrzoqov,
Madrahim She’roziydan o‘rgandim, - deydi Halima Nosirova. San’atkor
tushunchasida qo‘shiq insonning mehnatida, hayotida, taqdirida doimiy
yo‘ldoshidir. Xalqning sevimli san’atkori Halima Nosirova katta Farg‘ona,
Toshkent,
Chirchiq kanallari, Kattaqo
ʻ
rg
ʻ
on suv ombori, Farxod GES
qurilishlarida. Mirzacho‘l, Qarshi, Jizzax, cho‘llarini o‘zlashtirishda,
dahshatli urush yillarida xalq ruhini ko‘tarishda o‘z
san’ati bilan faol
qatnashdi. Halima Nosirova “O
ʻ
zbekfilm” kinostudiyasida suratga olingan
“Asal”, “Frontga sovg‘a”, “Maftuningman”,
filmlarida obrazlar yaratdi
va kino sohasiga ham hissa qo‘shdi. Halima Nosirovaning yorqin san’ati
va iste’dodidan ta’sirlangan bir qancha xorijiy tanqidchilar uning san’atiga
yuksak baho berganlar. Suriyada chiqadigan “Lison ash shaab” va
Hindistonda bosiladigan “Steystmen” gazetalari o‘zbek qo‘shiqchisini
nihoyatda yoqimli va jozibador, dillarni rom qiluvchi ovozi haqida 1956
yilda samimiy satrlarni yozgan. Uning bulbulsifat ovozi o‘zbek san’atkori
timsolida Hindiston, Birma, Livan, Misr, Eron, Xitoy, Kanada kabi o‘nlab
mamlakatlarda yoyilgan. Halima Nosirova hayotligidayoq ikki ajoyib
narsasi bilan o‘ziga haykal o‘rnatdi. Biri chinakam xalqchil san’ati,
ikkinchisi shogirdlari, izdoshlari bilan ulug‘ baxtga erishganligidir. Uning
san’atdagi xizmatlari munosib baholangan bo‘lib, “O
ʻ
zbekiston xalq
artisti” faxriy unvoniga sazovor bo
ʻ
ldi. Mustaqillik sharofati bilan “Buyuk
xizmatlari uchun” ordenini ko‘kragiga taqish baxtiga muyassar
bo
ʻ
ldi. O
ʻ
zbek san’atining ulug
ʻ
namoyandasi,
betakror ovoz sohibasi
Halima Nosirova 90 yosh umr ko
ʻ
rib 2002 - yilda Toshkent shahrida vafot
etdi.
