I.Bob. EKOTURIZM TUSHUNCHASI VA MOHIYATI

Download 370.08 Kb.
bet	2/7
Sana	24.02.2024
Hajmi	370.08 Kb.
	#162014

Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim,fan va innovatsiyalar vazir
7-maruza, Asal, 2021 Itimoiy ish 16 aIshchi Dastur — копия 10 — копия, 17-Amaliy mashgulot, 6-ma\'ruza. Furyе qatоrining yaqinlashishi, Antarktda, Magnitomexanik hodisalar, 1.8, Abdulahad Muhammadjonov. Qadimgi Buxoro (2001), yillik hisobot rasmsiz, Oqsillar, Stajirovka rejasi 2-илова, file (2), Ekinlarni sug\'orish asoslari (Z.Artukmetov), Sanoq sistemalar

I.Bob. EKOTURIZM TUSHUNCHASI VA MOHIYATI 1.1. Ekologik turizm fanining maqsadi va vazifalari. O‘rganish obyekti. Dunyoda turizm sohasining ekologik turizm yo‘nalishi insoniyat oldidagi ekologik inqirozning oldini olish, insoniyatning barqaror rivojlanishi va yashab qolishi uchun, sayyoramiz tabiati va uning resurslarini saqlab qolishdagi najot yo‘llarini axtarish zaminida shakllandi va rivojlanib bormoqda. Insoniyat oldida turgan sayyoraviy ekologik muammolarni insoniyatning o‘zi bartaraf etishi kerak va bartaraf etishga majbur. Shu nuqtayi nazardan ham, mamlakatimizda ekoturizmni rivojlantirish masalalarini o‘z vaqtida hal qilishimiz, tabiatimizdagi bioxilma-xillikni saqlab qolish, tabiiy resurslarimizni muhofaza qilish hamda xalqaro ekologik inqirozlarning oldini olishga qo‘shgan hissamiz bo‘ladi. Shu o‘rinda O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A. Karimovning ushbu so‘zlarini keltirishimiz o‘rinli bo‘ladi: “Men turistik biznes deganda, turizmni shunchaki rivojlantirish emas, balki kengroq tushunchani nazarda tutaman. Bunda gap turizm faoliyati bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan xizmat ko‘rsatish va servis tarmoqlarini rivojlantirish haqida bormoqda. Bu soha taraqqiyoti mamlakatimizga xorijiy turistlarni ko‘plab jalb etish bilan birga, eng muhimi, katta valuta tushumlarini ta’minlash bilan yurtimizning iqtisodiy va ijtimoiy rivojiga ulkan hissa qo‘shishi muqarrar”2 Turizm sohasi o‘z rivojlanishini boshlayotganligi uchun respublikamizda iqtisodiyotning bu muhim tarmog‘ining istiqboli bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar asta-sekinlik bilan tahlil qilinmoqda, ekoturizmni O‘zbekistonda tashkil qilishning mohiyati, an’analari va strategiyasi, O‘zbekistonda milliy turizmni rivojlantirish modeli, milliy turizm biznesini tashkil qilish va boshqarish hamda turizmda xavfsizlik asoslari bo‘yicha dastlabki muhim tahlillar natijalari chop qilindi. Shuningdek, O‘zbekistonda turizm sohasida oliy va o‘rta toifadagi mutaxassislar tayyorlash uchun dastlabki darsliklar, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar, sohani rivojlantirishda o‘quv-uslubiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim ilmiy adabiyotlar tayyorlanmoqda. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishning dolzarb masalalari va muammolari va ularning yechimlariga bag‘ishlangan, o‘quv va ilmiy adabiyotlarning nashr qilinganligi ham, iqtisodiyotimizda turizmning muhim sohaga aylanib borayotganligini bildiradi. Mamlakatimizda turizmni shakllantirishda turizm sohalarining, turizm turlarining mohiyatini anglab olishda turizm amaliyotida va nazariyasida etuk mutaxassislar, olimlarning yo‘qligi natijasida dastlabki vaqtlarda ko‘plab noaniqliklarga yo‘l qo‘yildi. Tajribasizlik natijasida dastlabki tadqiqotchilar ekoturizmning kelib chiqishi va uning maqsadi, vazifalarini to‘g‘ri tushunaolmadilar. Ekologik turizm xalqaro miqyosda ommaviylashib borishi natijasida uning targ‘ibotiga va tashviqotiga bag‘ishlangan ilmiyamaliy konferensiyalar tashkil qilish, o‘tkazish kuchaytirilgandan keyin noaniq fikr-mulohazalar, quruq tavsiyalar, ilmiy to‘plamlarda ekoturizmning ta’rif va tavsiflarini belgilashdagi tavsiyalar ilmiyamaliy jihatdan asoslanmagan holda ko‘payib ketdi (shaharlar ekoturizmi, tarixiy obidalar ekoturizmi, arxeologik qoldiqlar ekoturizmi, hayvonot bog‘lari ekoturizmi, muzeylar ekoturizmi va boshq.). Ekoturizm – «Tabiatni muhofaza qilish», «Biologiya», «Geologiya», «Geografiya», «Botanika», «Tabiatdan foydalanish iqtisodi», «Iqtisodiy ekologiya», «Bioekologiya», «Geoekologiya» va boshqa tabiiy fanlarning nazariyasi, asoslari, jamiyat va tabiat munosabatlarining hozirgi asrimizga kelib sayyoraviy chegaralarda keskinlashib borayotganligi holatlaridan kelib chiqdi. Shu nuqtayi nazardan bu fanlarning har qanday fan ta’limi va har qanday sohadagi o‘rni deyarli bir-biriga o‘xshash ta’rifni, tavsifni anglatadi. Bunday ta’rif va tavsiflarni G.A.Bekbulatova juda yaxshi tushungan va olimaning xulosalari bo‘yicha «Ekoturizm» fanida ekologik fanlar nazariyasiga nisbatan ekoturizm amaliyoti ancha ustunroq darajalarni egallaydi. 3 Ekologik turizmning o‘rnini belgilaganda tabiatning inson– turist uchun bo‘lgan ahamiyatlari ko‘rsatkichlarini keltirish lozim bo‘ladi. Ekoturizmning ahamiyatini ekoturistning ehtiyojlarini qondirish jihatlariga qarab iqtisodiy, sog‘lomlashtirish, tarbiyaviy va estetik guruhlarga bo‘lishimiz mumkin. Bu guruhlarning tavsifi faqat turist uchun emas, umuminsoniyat hayotidagi tabiatning o‘rnini ham anglatadi. Umumfikrlarni jamlab, tahlil qilganimizda ekoturizm tabiat qo‘ynida bo‘lishlikdir. Shundan kelib chiqib, ekoturizmning o‘rganish obyekti tabiat va tabiatning barcha resurslari hisoblanadi. Sayyoramiz biosferasi va uning barcha tabiiy geografik mintaqalari, dunyo okeani, tog‘lar, daryolar, o‘rmonlar, o‘simliklar dunyosi, hayvonot olami, iqlim boyliklari va xususiyatlari ekoturizmning o‘rganish obyekti hisoblanadi. Shu bilan birga xalqaro ekoturizm ilmiy-amaliy adabiyotlarida ekoturizmning asosiy obyektlari – alohida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar, milliy parklar, biosfera qo‘riqxonalari, tabiat qo‘riqxonalari, tabiat buyurtmaxonalari, tabiat rezervatlari deyilgan. Yana bir xulosa bo‘yicha ekoturist o‘z qiziqishi bo‘yicha tanlagan tabiiy obyekt uning uchun ekoturizmdagi asosiy obyekt hisoblanadi. Ekoturizmning maqsadini belgilashda jahonda ekoturizmning kelib chiqishi va shakllanishini puxta o‘rganishni talab qiladi. Hozirgi kunda ekoturizm jahon turizmida jadal rivojlanib borayotgan yo‘nalish hisoblanadi. Shu o‘rinda ekoturizm insoniyatning XXI asrdagi eng og‘ir sayyoraviy ekologik muammolarining yechimlarini ham topilishida najot yo‘llaridan biri ekanligining mazmunini, mohiyatini tushunib olishni talab qiladi. Turizmning ko‘plab turlari o‘z mavzusi yoki atalishi bo‘yicha bir yo‘nalishni yoki bir maqsadni bildiradi. Masalan, tarixiy obidalar bilan bog‘liq turlar turdagi tarixiy obidalarning tarixi yoki ularning mo‘jizaviy qurilishlari, ulug‘vorligi, qadimiyligi bilan insonlarni o‘ziga jalb qiladi. Albatta, tarixiy obidalarga qiziquvchi turistlarni yoki ziyorat turizmini misol qilganimizda, ziyoratchi turistlar birinchi navbatda o‘zi uchun muqaddas bo‘lgan ziyorat makonlarni tanlaydi va ziyoratni amalga oshiradi, so‘ngra ushbu ziyoratgohning tarixi bilan qiziqishi mumkin. Ekoturizmda esa majmuali masalalar qo‘yiladi va birinchi navbatda insonning tabiat boyliklaridan foydalanishi, tabiat bag‘rida dam olishi va ushbu tabiat boyliklarining o‘z farzandlariga ham tegishli ekanligini anglab bilishi, muhofaza qilishi, ongli ravishda saqlashga, ko‘paytirishga harakat qilishi tushuniladi. Chunki, Butunjahon Turizm Tashkiloti ekoturizmni rivojlantirishda, uning maqsadi va vazifalarini belgilashda BMTning insoniyatning hozirda og‘ir ekologik inqirozlarga duch kelganligini va sayyoramiz hayotini saqlab qolishdagi global ekologik muammolarini hal qilishda ekoturizm najot yo‘llaridan eng maqbuli ekanligini hisobga olgan. Shuning uchun ham, mamlakatimizda ekoturizmni rivojlantirishda birinchi navbatda ekoturizmning maqsadi va vazifalarini puxta o‘rganib olishimiz talab qilinadi. O‘zbekistonda ekoturizmni rivojlantirish Konsepsiyasi mukammal ishlab chiqilgan. Bu muhim hujjatda ekoturizmning maqsadi va vazifalari ekoturizmning xalqaro talablari va huquqiy-me’yorlari berilgan. Ushbu Konsepsiyada belgilanganidek, ekoturizmning maqsadi: • hozirgi va kelajak avlodlarning ekologik xavfsizligi va barqaror rivojlanishini ta’minlash uchun tabiatdan turistik yo‘nalishda oqilona foydalanish hisoblanadi. Ekoturizmning maqsadini amalga oshirish uchun quyidagi vazifalarni bajarish talab etiladi: • ekoturizm industriyasini shakllantirish uchun maxsus qonunlar ishlab chiqish va ularning huquqiy mexanizmini yaratish; • ekoturistik fan, ta’lim va amaliyotning nazariy asoslarini ishlab chiqish; • aholining ekologik ongi va madaniyatini ekoturizm orqali o‘stirish; • ekoturizm bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash; • ekoturizm monitoringini va istiqbolini olib borishni yo‘lga qo‘yish; • milliy davlat hududini ekoturizm bo‘yicha rayonlashtirib chiqish; • biologik xilma-xillikni saqlash; • davlatning ekoturizmga oid taktik reja va strategik dasturlar hamda tadbirlarini ishlab chiqish Download 370.08 Kb.

Download 370.08 Kb.