3. KUCHSIZ NITRAT KISLOTASINI QUYULTIRISH.
Halq xujaligining bir qator saholarida va mudoafaa maqsadlarda nitrat kislotasining yuqori quyuqlikdagi eritmasini ishlatish bilan bog‘liqdir. Kuchsiz nitrat kislotasini suvdagi eritmasini bevosita bug‘latish yuli bilan, uning quyuqligini 60-65%gacha yetkazish mumkindir, amaliyotda undan oshirib bo‘lmaydi, chunki u tarkib 63,4% nitrat kislota va 4,6% suvdan iborat aziatron tarkibiga juda yaqindir. Shuning uchun , kuchsiz azot kislotasiga 43-45% Sulfat kislota eritmasi (kuporos moyi), magniy nitrat tuzining 72% eritmasi va boshka Uziga suv yutib oluvchi moddalar qo‘shib nitrat kislotani kuchini oshirish mumkindir, chunki Sulfat kislotani qaynash harorati nitrat kislotanikiga qaraganda ancha yuqoridir. Agarda nitrat kislota-suv-Sulfat kislota aralashmasi 353K(35oS)da qizdirilsa, bug‘ qatlamda nitrat kislota bug‘lari, suyuqlikda esa Sulfat kislota va suv aralashmasi, ya’ni Sulfat kislotani suvdagi eritmasi qoladi:
HNO3*(H2O)n+H2SO4=HNO3(b)+H2SO4*(H2O)n (4.11)
Nitrat kislotani bunday quyultirish jarayonida, uning bir qismi parchalanib, azot oksidlari hosil qiladi, ular esa Sulfat kislota bilan nitrozil Sulfat kislotasi HNSO5ni hosil qiladi va uni suv bug‘i bilan parchalab, Sulfat kislota va azot oksidlari hosil bo‘ladi:
2HNCO5+N2O(b)=2H2SO4+N2O3-Q (4.2.)
Sanoatda azot kislotasining kuchsiz eritmasini Sulfat kislota bilan quyultirish barbotaj tarelkali ustunsimon minoralarda amalga oshirilida. Bu minoraning yuqorisidan chiqayotgan nitrat kislota bug‘lari suvli sovutgichlarida suyultirilib, 43%li nitrat kislotasi olinadi, 63%gacha suyulib qolgan Sulfat kislota eritmasi denitrasiya jarayonidan keyin bug‘latilib, 42-43%li Sulfat kislota olinadi va u qayta nitrat kislotani quyultirishda yopiq sikl ravishda ishlatiladi va bu jarayonda Sulfat kislotani bir ozgina qismi parchalanib, yuqolishi mumkin. Kuchsiz nitsrat kislotani 72%li magniy nitrati bilan quyultirishda Sulfat kislota qullashga qaraganda 3-40% kapital chiqimlar, kundalik chiqimlar ham kamayadi va tarkibida Sulfat kislota umuman bulmagan nitrat kislota olinadi.
|
