5
1. Energiya muammosi
Hozirgi vaqtda iste’mol qilinayotgan energiyaning qariyib, 80 foizi tabiiy
yoqilg‘ilar deb ataluvchi ko‘mir, neft, gazlarni yoqish natijasida olinmoqda. Tabiiy
yoqilg‘ilar yana bir necha o‘n yil asosiy energiya manbayi bo‘lib qoladi. Keyin esa
energiya olishning boshqa yo‘llarini topishga to‘g‘ri keladi.
Tabiiy yoqilg‘ilardan tashqari energiya olishning yana bir manbayi – bu
gidroelektrostansiyalardir. Ammo bunday stansiyalarni qurish uchun ko‘plab gektar
o‘rmonlardan, yaylov va hosildor yerlardan voz kechishga to‘g‘ri keladi.
Gidrostansiyalarning sun’iy dengizlari bu yerlarni o‘z suvi bilan bosib ketadi. Bu
sun’iy dengizlar atrofidagi yerlar yer osti sho‘r suvlari ko‘tarilishi natijasida yaroqsiz
holga keladi.
Energiya manbalarining yana biri bu -
atom energiyasi
hisoblanadi. Buning
uchun atom elektr stansiyalarini qurish talab etiladi. Ammo bu stansiyalarning naqadar
xavfli ekanligini 1986 - yilda Ukraina Respublikasining Chernobil, 2011 - yil
Yaponiyaning Fukusima Atom elektrostansiyalarida bo‘lgan falokat yaqqol ko‘rsatdi.
Ammo hayot doim o‘sishda. Xalq xo‘jaligining energiyaga bo‘lgan talabi tobora
o‘sib boraveradi va energiya hosil qilishning yangi-yangi yo‘nalishlarini tadqiq
qilishga ehtiyoj ham shu talabga mos holda oshaveradi. Birinchidan, ko‘plab
tadqiqotchi olimlarning diqqat-e’tibori hozirda noan’anaviy hisoblanuvchi hamda
“qayta tiklanadigan energiya manbalari” deb ataluvchi – energiyalar (quyosh, shamol,
geotermal, dengiz suvining ko‘tarilishi va pasayishi kabilar)dan foydalanish
muammolariga qaratilgan. Ma’lumki, issiqlik ajratish xususiyati 2,93 10
4
kj/kg yoki 3
10
7
j/kg bo‘lgan yoqilg‘i-
shartli yoqilg‘i
deyiladi. Berilgan yoqilg‘ini shartli
yoqilg‘iga aylantirib hisoblashda va, aksincha, shartli yoqilg‘ini berilgan yoqilg‘iga
aylantirib hisoblashda
