Muloqot va uni o‘rganish muammolari




Download 0,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/53
Sana25.05.2024
Hajmi0,76 Mb.
#253273
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   53
Bog'liq
pedagogika psixologiya fanini oqitishda didaktik oyinli talim texnologiyalarini qollash

Muloqot va uni o‘rganish muammolari.
Hozirgi davrda har qanday 
mutaxassis - vrach, muxandis, o‘qituvchi, iqtisodchi, agronom, quruvchi, jurnalist, 
madaniyatshunos 
yoki 
boshqalar 
ham 
kommunikativ 
malakalarga 
ega 
bo‘lmaguncha, bozor munosabatlari sharoitida tezda jamoaga kirishib, ko‘pchilik 
bilan til topishib, o‘z professoinal mahoratini ko‘rsata olmaydi. Har bir ziyoli inson 
boshqalar bilan hamkorlik qilish mahorati va san’atiga ega bo‘lishi kerak. 
Nima uchun biz ko‘pincha yaxshi gapiruvchi, so‘zlovchi bo‘la olamiz-u, 
yaxshi tinglovchi bo‘la olmaymiz? Psixologlarning fikricha, asosiy xalaqit 
beruvchi narsa - bu bizning o‘z fikr-o‘ylarimiz va xohishlarimiz og‘ushida bo‘lib 
qolishimizdir. SHuning uchun ham ba’zan rasman sherigimizni tinglayotganday 
bo‘lamiz, lekin aslida hayolimiz boshqa erda bo‘ladi. Tinglashning ham xuddi 
gapirishga o‘hshash texnikasi, usullari mavjud. Ularning turi ham ko‘p lekin 
asosan biz kundalik hayotda uning ikki usulini qo‘llaymiz: so‘zma-so‘z qaytarish 
va boshqacha talqin etish. 
Birinchisi,
suhbatdosh so‘zlarining bir qismini yoki 
yaxliticha qaytarish orqali, sherikni qo‘llab - quvvatlashni bildiradi. 
Ikkinchi
usul 
esa - sherigimiz so‘zlarini tinglab, undagi asosiy g‘oyani muxtasar, o‘zimizning 
talqinimizda ifoda etish. Ikkala usul ham sherik uchun muhim, chunki u sizning 
tinglayotganingizni, xattoki, undagi g‘oyalarga qarshi emasligingizni bildiradi. 
Bundan tashqari, biz yaxshi tinglayotgan bo‘lib, “yo‘g‘-e?”, “nahotki?”, “qara-
ya?”, “yasha!” luqmalari bilan ham suhbatdoshimizni gapirishga, yanayam o‘z 
fikrlarini oydinlashtirishga chaqirib turamiz. 
Demak, aslida bizdagi gapirayotgan shaxs etakchi, u suhbatning mutloq 
xokimi, degan tasavvur unchalik to‘g‘ri emas. YAxshi tinglashda ham shunday 
kuch borki, u suhbatdoshni Sizga juda yaqinlashtiradi, ishonchni tug‘diradi. 
CHunki muloqot jarayonidagi eng qimmatli narsa - bu axborotning o‘zi. 
Tinglayotgan odam ma’nili, yaxshi dialogdan faqat yaxshi, foydali ma’lumot oladi. 
Gapirgan esa aksincha, o‘zidagi borini berib, gapirmaydigan suhbatdoshdan 
“teskari aloqani” olib ulgurmay, hech narsasiz qolishi ham mumkin. SHuning 
uchun muloqotga o‘rgatishning muhim yo‘nalishlaridan biri - odamlarni faol 
tinglashga, bunda barcha paralingvistik va noverbal omillardan o‘rinli 
foydalanishga o‘rgatishdir. 
Professional tinglash texnikasiga quyidagilar kiradi: aktiv xolat.
Bu - agar 
kreslo yoki divan kabi mebel bo‘lsa, unga bemalol yastanib yoki yotib olmaslik, 
suhbatdoshning yuzidan tashqari joylariga qaramaslik, mimika, bosh chayqash 
kabi harakatlar bilan uning har bir so‘ziga qiziqayotganligingizni bildirishni 
nazarda tutadi;
 
suhbatdoshga samimiy qiziqish bildirish. 
Bu nafaqat suhbatdoshni o‘ziga 
jalb qilib, balki keyin navbat kelganda o‘zining har bir so‘ziga uni ham 
ko‘ndirishning samarali yo‘lidir. 
18 


o‘ychan jimlik.
Bu suhbatdosh gapirayotgan paytda yuzda mas’uliyat bilan 
tinglayotganday 
tasavvur 
qoldirish 
orqali 
o‘zingizning 
suhbatdan 
manfaatdorligingizni bildirish yo‘li. 
Agar muloqot jarayonida ishtirok etuvchi ikki jarayon - gapirish va 
tinglashning faol o‘zaro ta’sir uchun teng ahamiyatini nazarda tutsak, bu jarayon 
qatnashchilarining psixologik savodxonligi va muloqot texnikasini egallashining 
ahamiyatini anglash qiyin bo‘lmaydi. SHuning uchun ham ijtimoiy psixologiyada 
odamlarni samarali muloqotga ataylab o‘rgatishga juda katta e’tibor beriladi. Bu 
boradagi fanning o‘z uslubi bo‘lib, uning nomi 
ijtimoiy psixologik trening
(
IPT

deb ataladi. IPT - muloqot jarayoniga odamlarni psixologik jihatdan hozirlash, 
ularda zarur kommunikativ malakalarni maxsus dasturlar doirasida qisqa fursatda 
shakllantirishdir. Eng muhimi IPT mobaynida odamlarning muloqot borasidagi 
bilimdonligi orta 
Demak, amaliy muloqot treningi - IPTning bir ko‘rinishi bo‘lib, u yoki bu 
professional faoliyatni amalga oshirish jarayonida zarur bo‘ladigan kommunikativ 
malaka, ko‘nikma va bilimlarni hosil qilishga qaratilgan tadbirdir. Treninglar 
mobaynida guruhiy munozaralar, rolli o‘yinlarning eng optimal variantlari sinab, 
mashq qilinadi.

Download 0,76 Mb.
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   53




Download 0,76 Mb.
Pdf ko'rish