|
Laboratoriya ishi №12. Mavzu: Sovun olish
|
| bet | 17/19 | | Sana | 17.11.2023 | | Hajmi | 0,7 Mb. | | #100637 |
Bog'liq download edfiles 19688Laboratoriya ishi №12. Mavzu: Sovun olish.
Kir yuvish va yuvinishda ishlatiladigan odatdagi sovun olish uchun xom ashyo xayvon yog’lari (qattiq) yoki o’simlik moylari (suyuq) hisoblanadi. Yog’lar glitserin va yuqori molekulyar karbon kislotalarning murakkab efirlaridir.
Hayvon yog’lari tarkibiga yuqori molekulyar tuyingan kislotalar aralashmasi kiradi (laurin C11H23COOH, palmitin С15Н31СООН, stearin С17Н35СООН) o’sim-lik moylari tarkibiga esa to’yinmagan kislotalar kiradi (olein С17Н33СООН, geksadetsen С15Н29СООH, linol С17Н29СООН).
Hozirgi vaqtda sovun olish uchun asosiy xom ashyo o’simlik moylari bo’lib, ular katalizator ishtirokida (masalan, nikel) vodorod bilan gidrogenlab qattiq yog’-ga (salomas yoki margarin deb ataladi) aylantiriladi. Sovun olish bir necha bos-qichda olib boriladi:
1. Gidroliz, avtoklavda (moddalarni yuqori bosim ostida qizdirish uchun ishlatiladigan apparat) 523-5730 haroratda va 25·105 va 30·105 Pa bosimda yog’-larni suv bug’i bilan parchalash.
2. Olingan yog’ kislotalarini tozalash.
3. Kislotalarni natriy yoki kaliy gidroksidi (yoki kaltsinatsiyalangan soda) bilan sovunlash
Sovun olishni quyidagi reaktsiyalar yordamida sxematik tarzda ko’rsa-tish mumkin:
CH2 –OO CR CH2 –OH
CH –OO CR + 3H2O CH–OH + 3RCOOH
CH2 – OOCR CH2 - OH
bunda R = C11H33, C15H31, C17H31 va boshqalar
Yuqori molekulyar yog’ kislotalarining natriy yoki kaliyli tuzlari bu odatdagi sovun hisoblanadi. Natriyli sovun qattiq, kaliylisi esa suyuq sovunning navi, uning tarkibida yog’ kislotalarining foiz miqdoriga bog’liq bo’ladi.
Bizning sanoatimizda 72%, 70% va 60%li sovunlar ishlab chiqariladi. Yuqori sifatli sovunlarga rang va yoqimli hid beruvchi moddalar qo’shiladi.
Ishning maqsadi. Oziq-ovqat xom-ashyosidan sovun olish va namunada yog’ kislotasi miqdorini aniqlash,
Kerakli jihozlar va reaktivlar: chinni stakan (100-150ml hajmli, 2 dona), 100-250ml hajmli kolba, shisha tayoqcha, yog’, natriy gidroksidi, etanol yoki propanol, natriy xloridning tuyingan eritmasi (p=1,16-1,18 kg m3), atir sovun, xlorid kislota.
|
| |
