|
Avtomatik rostlash jarayonining sifat ko`rsatkichlariBog'liq darslik avtomatika asoslari11.6.Avtomatik rostlash jarayonining sifat ko`rsatkichlari
Avtomatik rostlash tizimlari turg‘un bo`lishi bilan bir qatorda, ma‘lum
darajada sifatli rostlashni ham ta‘minlashi lozim. Rostlash jarayonining sifatiga
bo`lgan talablar har qaysi konkret holda turlicha bo`lishi mumkin; deyarli barcha
ARTlarning ishini tavsiflaydigan eng muhim sifat talablarini ko`rib chiqamiz.
Keyinchalik bu talablarni sifat ko`rsatkichlari deb ataymiz. ART ning sifat
ko`rsatkichlari tizimning o`tkinchi jarayondagi ishini tavsiflaydi. ARTning
kirishiga birlik g‘alayon berilgandagi o`tkinchi jarayonning egri chizig‘i 11.16-
rasmda ko`rsatilgan. ART ning asosiy sifat ko`rsatkichlari: rostlash vaqti–o`tkinchi
jarayon davom etadigan vaqt, o`ta rostlash
jarayonining tebranuvchanligi,
barqaror xato, o`tkinchi jarayonining so`nish tavsifi va turg‘unlik zahirasi.
Rostlash vaqti tizimning tezkorligini tavsiflaydi va rostlanuvchi miqdorning
rostlagichning nosezgirlik doirasiga o`tish vaqti
t
p
ga mos keladi (nosezgirlik
doirasi barqaror qiymatning 1-3% ini ‗tashkil etadi).
Rostlanadigan miqdorning barqaror qiymati protsentlarda ifodalangan
maksimal og‘ishi
u
max
o`ta rostlash
deb ataladi:
bu yerda
y
max
– rostlanadigan miqdorning o`tkinchi jarayondagi maksimal
qiymati;
u
0
– rostlanadigan miqdorning berilgan qiymati.
Jarayonning tebranuvchanligi rostlanadigan miqdorning rostlash vaqtida
tebranishlar soni bilan tavsiflanadi.
127
11.16- rasm. ARTning kirishiga birlik
g’alayon
berilgandagi
o`tkinchi
jarayonning egri chizig’i
Tebranuvchanlik miqdor jihatidan so`nishning logarifmik dekramenti
bo`yicha baholanadi; so`nishning logarifmik dekrementi bir yo`nalishdagi
rostlanadigan miqdorning navbatdagi ikki og‘ishi amplitudalari nisbatining natural
logarifmidan iborat:
2
1
y
y
I
d
n
(11.61)
So`nishning logarifmik dekrementi qancha katta bo`lsa, o`tkinchi jarayon
shuncha tez so`nadi.
Barqaror xato barqaror rejimda rostlashning aniqligini tavsiflaydi. Yuqorida
aytib o`tilganidek, barqaror xato rostlanadigan miqdorining berilgan qiymati u
urn
orasidagi farqga teng:
u=u
0
-u
urn
(11.62)
O`tish jarayonining so`nish tavsifi tebranuvchi I, aperiodik 2 yoki monoton 3
(11.17-rasm) bo`lishi mumkin. Tebranma o`tish jarayonida tebranishni rostlash
rostlanadigan miqdor rostlagichning nosezgirlik doirasiga kirguncha davom etadi.
Aperiodik jarayon umumiy holda bir, ikki va bundan ko`p tebranishi mumkin, bu
esa jarayonning o`ta rostlanishiga sabab bo`ladi.
Monoton jarayonda rostlanadigan miqdorning qiymati bir tomondan barqaror
qiymatga yaqinlashadi, o`ta rostlanish bo`lmaydi. Turg‘unlik zahirasi deganda,
tizimning kattaliklarining uning turg‘unligini yo`qotmagan holda bir oz o`zgartirish
imkoniyati tushuniladi.
128
11.17-rasm. O`tish jarayonlari turi:
1 – tebranish jarayoni; 2 – aperiodik jarayoni; 3 – monoton jarayon
|
| |
