O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’ lim vazirligi urganch davlat universiteti




Download 392,12 Kb.
Pdf ko'rish
bet7/13
Sana05.06.2024
Hajmi392,12 Kb.
#260565
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13
Bog'liq
Gap bo‘ laklariga ajralmaydigan gaplar

2.
 
So‘ z-gap 
mustaqil gap bo‘ la olish
qobiliyatiga ega bo‘ lganligidan bu 
so‘ zga nisbatan 
semantik 
funksional 
shakllangan 
so‘ z-gap 
atamasi 
qo‘ llaniladi. Bu atamadagi «semantik» tarkibiy qismi hodisaning lug‘ aviy 
(ma’ noviy) tomoniga ishora qilib turadi. Gap markazi mavqeida kelgan 
bunday leksemaning ikki tabiiy xususiyati namoyon bo‘ ladi, ya’ ni leksik 
birlik ham so‘ z, ham gap. Bu atamaning funksional tarkibiy qismi esa 
so‘ z-gapning sintaktik vazifa bajarishi faqat gap markazi vazifasida kela 
olishi bilan chegaralanganligini ifodalaydi. Demak, semantik-funksional 
shakllangan gap grammatik shakllangan gap ([
WPm]
) dan farq qiladi va 
kesimlik ma’ nosi so‘ z-gapda leksik birlikning yoki atov birligi 
W
ning 
o‘ zida mujassamlashganligi tufayli lisoniy qurilish qolipi 
W

sifatida 
berilgan. 
3. So‘ z-gapning o‘ ziga xos g‘ ayrioddiy lug‘ aviy ma’ noga egaligi.
Bu 
xususiyat quyidagicha namoyon bo‘ ladi: 


a) ma’ no imkoniyati chegaralangan; 
b) grammatik shaklni talab qilmaydi; 
d) boshqa so‘ z bilan birikish qobiliyatidan mahrum; 
e) gapda bajara oladigan vazifasi cheklangan; 
f) ma’ noli qismga ajralmaydi. 
Shuning uchun ham bu tur leksemalar boshqa leksemalarga nisbatan g‘ ayrioddiy, 
biroq ma’ no va vazifa jihatidan alohida barqaror til birligi hisoblanadi. 
Aytilganlardan shunday xulosaga kelish mumkinki, ot, sifat, son, olmosh, fe’ l, 
ravish, taqlid so‘ z turkumlari gapning istalgan bir bo‘ lagi vazifasida kela olsa, 
so‘ z-gap gap (yoki uning markazi) vazifasida kela olishga xoslangan, bog‘ lovchi, 
ko‘ makchi, yuklama esa sintaktik aloqani ifodalash uchun xizmat qiladi. 

Download 392,12 Kb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13




Download 392,12 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’ lim vazirligi urganch davlat universiteti

Download 392,12 Kb.
Pdf ko'rish