|
Xo‘jalik yurituvchi subyektning operatsion faoliyatidagi daromadlar va xarajatlar tahlili (ming so‘mda)
|
| bet | 202/316 | | Sana | 11.06.2024 | | Hajmi | 1,74 Mb. | | #262678 |
Bog'liq Moliyaviy va boshqaruv tahlili Vahabov A V va boshq ЮЛДАШ 61e49 Xo‘jalik yurituvchi subyektning operatsion faoliyatidagi daromadlar va xarajatlar tahlili (ming so‘mda)
Ko‘rsatkichlar
|
O‘tgan yili
|
Hisobot yili
|
Farqi (+, –)
|
foyda
|
zarar
|
foyda
|
zarar
|
foyda
|
zarar
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
1. Asosiy vositalarni
sotishdan olingan natija
|
54793
|
96387
|
51389
|
89328
|
-3404
|
-7059
|
2. Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlarni
sotishdan olingan natija
|
-
|
35697
|
-
|
52131
|
-
|
+16434
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
3. Valuta mablag‘larini
sotishdan olingan natija
|
36982
|
-
|
50836
|
-
|
+13854
|
-
|
4. Mulkni uzoq muddatli ijaraga berishdan olingan
natija
|
-
|
-
|
3645
|
-
|
+3645
|
-
|
5. Materiallarni sotishdan
olingan natija
|
6862
|
42397
|
954
|
39821
|
+5908
|
-2576
|
6. Qimmatli qog‘ozlarni
sotishdan olingan natija
|
-
|
3773
|
-
|
-
|
-
|
-3773
|
7. Nomoddiy aktivlarni sotishdan olingan natija
|
-
|
-
|
-
|
8372
|
-
|
+8372
|
Jami:
|
98637
|
178254
|
106824
|
189652
|
+8187
|
+11398
|
Yuqoridagi korxona ma’lumotlarini tahlil etish bilan bir qatorda mazkur korxona bilan hamkorlik qiluvchi boshqa bir xo‘jalik yurituvchi subyektning asosiy faoliyatidagi moliyaviy natijalarini tahlil qilib chiqamiz.
Foydaning shakllanishida asosiy ishlab chiqarish faoliyatining natijasi salmoqli o‘rinni egallaydi.
AFKF = YaF – DX + BD
bunda:
AFKF – asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foyda; YaF – yalpi foyda;
DX – davr xarajatlari;
BD – asosiy faoliyatning boshqa daromadlari.
Asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foydaga bir necha omillar ta’sir etadi. Omillar ta’sirini hisoblashdan oldin analitik jadval orqali sotishdan kelgan sof tushumda sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi, sotish xarajatlari, ma’muriy xarajatlar, operatsion xarajatlar va asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan ko‘rilgan daromadlarning hisobot davri va o‘tgan yillardagi tutgan ulushlari aniqlanadi. So‘ngra asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foydani sof tushumga bo‘lish orqali rentabellik darajasi, ya’ni tushumning har so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda miqdori aniqlanadi. Aniqlangan ko‘rsatkich ishtirokida har bir omilning foydaga bo‘lgan ta’siri hisoblab topiladi.
jadval
Asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foydaga ta’sir etuvchi omillar tahlili
T
№
|
Ko‘rsatkichlar
|
O‘tgan yil
|
Hisobot yili
|
O‘tgan yildan farqi
|
Tutgan ulushi,
%
|
Ulush farqi,
%
|
o‘tgan yil
|
hisobot yili
|
1
|
Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni sotishdan
kelgan sof tushum
|
4547,8
|
6548,9
|
+2001,1
|
100
|
100
|
-
|
2
|
Sotilgan mahsulotlar
tannarxi
|
2865,5
|
4449
|
+1583,5
|
63,0
|
67,94
|
+4,94
|
3
|
Mahsulot (tovar, ish va
xizmat)larni sotishning yalpi foydasi
|
1682,3
|
2099,9
|
+417,6
|
x
|
x
|
x
|
4
|
Sotish xarajatlari
|
54,2
|
66,3
|
+12,1
|
1,19
|
1,01
|
-0,18
|
5
|
Ma’muriy xarajatlar
|
381,7
|
506,2
|
+124,5
|
8,40
|
7,73
|
-0,67
|
6
|
Asosiy faoliyatning boshqa daromadlari va operatsion
xarajatlari
|
-255,9
|
-219,7
|
-36,2
|
5,63
|
3,35
|
-2,28
|
7
|
Asosiy faoliyatning foydasi
(3 satr – 4-5 6)
|
990,5
|
1307,7
|
+317,2
|
21,78
|
19,97
|
-1,81
|
Asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foyda o‘tgan yilga nisbatan quyidagi omillar ta’sirida 317,2 mln so‘mga ortgan.
1. Mahsulot sotish hajmi. Bu omilning foydaga bo‘lgan ta’sirini aniqlashda inflatsiya darajasini hisobga olish lozim. Masalan, inflatsiya darajasi 10 foizni tashkil etgan bo‘lsa, baho indeksi 1,10 ga teng bo‘ladi.
Hisobot davridagi sotishdan kelgan tushum solishtirma bahoda quyidagicha aniqlanadi:
T = Т 1 : ib
bunda: T – sotishdan kelgan tushum solishtirma bahoda;
T1 – hisobot davridagi sotishdan kelgan tushum;
ib – baho indeksi.
T=6548,9:1,10= 5953,5 mln so‘m.
Demak, hisobot davrida mahsulot sotishdan kelgan tushum baho o‘zgarishi hisobiga 595,4 mln so‘mga ortgan.
6548,9-5953,5=+595,4 mln so‘m.
Sotish hajmining o‘zgarishini (baho o‘zgarishidan tashqari) foydaga bo‘lgan ta’siri quyidagicha aniqlanadi:
(2001,1 – 595, 4) · 21, 78 = +306, 2 mln so‘m.
100
2. Baho o‘zgarishi:
+595,4 · 21,78 = +129,6 mln so‘m.
100
3. Sotilgan mahsulot tannarxining o‘zgarishi:
6548,9 · (+4,94) = +323,5 mln so‘m.
100
Tannarx ortishi tufayli foyda 323,5 mln so‘mga kamaygan.
4. Sotish xarajatlarining o‘zgarishi:
6548,8 · (–0,18) = –11,8 mln so‘m.
100
Foyda 11,8 mln so‘mga ortadi.
5. Ma’muriy xarajatlar o‘zgarishi:
6548,9 · (–0,67) = –43,8 mln so‘m.
100
Foyda 43,8 mln so‘mga ortadi.
6. Operatsion xarajatlarning kamayishi hisobiga foyda 149,3 mln so‘mga ortgan.
6548,9 · (–2,28) = –149,3 mln so‘m.
100
Omillar ta’siri natijalari
jadval
T
№
|
Omillar ta’siri natijalari
|
Summa, mln so‘m
|
|
Asosiy faoliyatdan ko‘rilgan foydaning o‘tgan yildan farqi
|
+317,2
|
Shu jumladan:
|
1
|
Sotish hajmining ortishi
|
+306,2
|
2
|
Mahsulot bahosining o‘zgarishi (INFLYaTsIYa)
|
+129,6
|
3
|
Sotilgan mahsulot tannarxining ortishi
|
-323,5
|
4
|
Sotish xarajatlarining pasayishi
|
+11,8
|
5
|
Ma’muriy xarajatlarning kamayishi
|
+43,8
|
6
|
Operatsion xarajatlarning kamayishi
|
+149,3
| 10. 8. Moliyaviy faoliyatdan olingan daromad va yo‘qotishlar tahlili
Moliyaviy faoliyatdan olinadigan daromadlar va xarajatlar 9510- 9590 «Moliyaviy faoliyatdan daromadlar» hisobvaraqlarida alohida aks ettiriladi. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha daromadlar va xarajatlar bevosita korxonaning asosiy faoliyatiga daxldor emas. Moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlarga «Xarajatlar tarkibi to‘g‘risida»gi Nizomga muvofiq quyidagilar kiradi:
Olingan royaltilar va sarmoya transferti.
O‘zbekiston Respublikasi hududida va uning tashqarisida boshqa xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatida ulush qo‘shgan holda qatnashishdan olingan daromad, aksiyalar bo‘yicha dividendlar va obligatsiyalar hamda xo‘jalik yurituvchi subyektga tegishli qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha daromadlar.
Mol-mulkni uzoq muddatli ijaraga berishdan olingan daromadlar (lizing to‘lovini olish).
Valuta schotlari, shuningdek, chet el valutalaridagi operatsiyalari bo‘yicha ijobiy kurs tafovutlari.
Sarflangan (qimmatli qog‘ozlarga, sho‘ba korxonalarga va hokazo) mablag‘larni qayta baholashdan olingan daromadlar.
Moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar.
Moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar soliqqa tortishda yalpi daromadga kiritilmaydi.
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha daromadlar hisobi «Asosiy xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daromadlar» nomli 2-son BHMS, «Lizing hiso- bi» nomli 6-son BHMS, «Moliyaviy investitsiyalar hisobi» nomli 12-son BHMSlar asosida tartibga solinadi.
Moliyaviy natijalar tarkibiga quyidagi ko‘rinishdagi moliyaviy investitsiyalarga oid daromadlar kiritiladi:
uzoq muddatli va joriy investitsiyalar bo‘yicha foizlar, royalti, dividendlar va ijara to‘lovlari bo‘yicha tushumlar;
joriy moliyaviy investitsiyalarning sotilishidan olingan daromad;
qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalarning xarid qiymati va bozor qiymatigacha pasaytirilishi va qaytadan qiymatning o‘zgartirilishi;
balans qiymatining pasaytirilishi, uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar qiymatining vaqtinchalik pasaytirilishi va bu kabi pasaytirishlar qaytadan o‘zgartirilishi hollari bundan mustasno.
|
| |
