|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim
|
| bet | 77/316 | | Sana | 11.06.2024 | | Hajmi | 1,74 Mb. | | #262678 |
Bog'liq Moliyaviy va boshqaruv tahlili Vahabov A V va boshq ЮЛДАШ 61e49 O‘z-o‘zidan ayonki, jahon bozorida kechayotgan inqiroz jara- yonlari o‘tgan davr mobaynida mamlakatimiz iqtisodiyotining ri- vojlanish ko‘rsatkichlariga ta’sir ko‘rsatmasdan qolmadi. Birinchi navbatda, dunyo bozorida xomashyo va tayyor mahsulotga ehtiyoj- ning tobora pasayib borishini hisobga oladigan bo‘lsak, bunday holat mamlakatimizning eksport salohiyati va valuta tushumiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan qolmaydi, albatta.
Ta’kidlash joizki, o‘tgan yili mamlakatimizda yalpi ichki mah- sulotning o‘sish sur’ati, kutilganidek, amalda 8,3 foizni tashkil etdi, 2000-2011 yillar mobaynida yalpi ichki mahsulot hajmi 2,1 barobar oshdi. Mazkur ko‘rsatkich bo‘yicha O‘zbekiston dunyoning iqtisodiyoti jadal rivojlanayotgan mamlakatlari qatoridan joy oldi».1
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mulk shaklidan qat’iy nazar barcha firma va kompaniyalarda mahsulotlarni eng avvalo sotish uchungina ishlab chiqarishni tashkil etadilar, faqatgina buyurtmachi talabi asosida va iste’molchilarning didini mo‘ljallab, barcha talabni qondirish maqsadida sifatli tovarlar ishlab chiqarishga harakat qiladilar. Mahsulotlarning o‘z muddatida sotilishi ishlab chiqarishni maromida davom etishini ta’minlaydi, boyliklarning aylanishini tezlashtiradi. Mahsulot sotish orqali qilingan doimiy va o‘zgaruvchi xarajatlar qoplanadi va firma foyda ko‘rishni mo‘ljallaydi. Sotish hajmi ishlab chiqarish jarayonining so‘nggi bosqichidir. Mahsulot sotishdan kelgan tushum orqali korxona birinchi galdagi to‘lovlarni amalga oshiradi. Bu
1 Каримов И.А. 2012 йил ватанимиз тараққиётини янги босқичга кўтарадиган йил бўлади. Тошкент.
«Ўзбекистон», 2012 йил 34 б.
hisob-kitoblarning o‘z vaqtida bajarilishi turli xil jarima, iqtisodiy ogohlantirishlar va penyalar to‘lashdan korxonani qutqaradi.
Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning o‘z vaqtida sotilishi korxo- naning ijobiy moliyaviy natijaga erishishi, dividend to‘lovlarini o‘z vaqtida amalga oshirishi, mulk va mablag‘larning uzluksiz hamda sama- rali aylanishi kabi ko‘pgina moliyaviy ahvol munosabatlarini yaxshilash imkoniyatini tug‘diradi. Sotish jarayonini muddatida bajarilishi korxonaning ishlab chiqarish va ta’minot jarayonlarini ham tezlashishiga ta’sir etadi, debitorlik va kreditorlik qarzlarini qisqartiradi, pul oqimlarini ijobiy bo‘lishini ta’minlaydi. Bu fikrlarni oddiy ifodalash maqsadida quyida mablag‘larning korxona va firmalardagi harakat qilishini chizma shaklida keltiramiz (13-chizma).
Dastlabki pul mablag’lari jamg’armasi
Tovar-moddiy zaxiralar sotib olish
Mehnat kuchini yollash
Asosiy vositalar xarid qilish
Ishlab chiqarish va uni tashkil etish
Tayyor mahsulot
13-chizma. Mablag‘larning korxonadagi harakati chizmasi.
Sotish bo‘yicha rejaning bajarilishida tayyor mahsulot va uning sifati muhim o‘rin tutadi.
|
| |
