2.3. Ishlov berish aniqligiga ta‟sir etuvchi asosiy omillar. Ishlov berish natijasida olingan detal aniqligi ko„plab omillarga bog„liq bo„ladi
va qo„yidagilar bilan aniqlanadi:
-detal yoki ayrim elementlarni geometrik shakldan og„ishi;
-haqiqiy o„lchamlarni nominalidan og„ishi;
-detal yuza va o„qlarini o„zaro aniq joylashuvidan og„ishi (masalan, paralellik,
perpendikulyarlikdan og„ishlar).
Ishlov berishni mehnat hajmi va tannarxi bevosita talab etilayotgan aniqlikka
bog„liq bo„ladilar va o„zgarmas boshqa sharoitlarda, aniqlikni oshishiga mos holatda
tannarxi ham kattalashadi (2.2-rasm).
46
2.2-rasm. Detall joizligi va tannarxni orasidagi bog„liqlik
Ishlab chiqarish sharoitlarida ishlov berish aniqligi ko„plab omillarga bog„liqligi
sababli, dastgohlarda ishlov berishni erishiladigan emas, balki iqtisodiy aniqlik bilan
olib boriladi.
Mexanik ishlov berishdagi iqtisodiy aniqlik me‟yorli ishlab chiqarish
sharoitlarida, kerakli moslamalar va asboblarni dastgohlarda ishlatish, vaqtni
me‟yorli ketkazish, etarlicha malakadagi ishchilardan foydalanish orqali minimal
tannarxda ishlov berish natijasida amalga oshiriladi.
Erishiladigan aniqlikka ishlov berish tannarxini hisobga olmasdan, ko„p xarajat,
yqori malakali ishchilardan foydalanish, ko„p vaqt sarflash orqali erishiladi.
Metallqirquvchi dastgohlarda ishlov berish aniqligiga quyidagi asosiy omillar
ta‟sir ko„rsatadi.
1. Dastgohlarni geometrik noaniqligi. Ular dastgohni asosiy detallari, qismlarini
noto„g„ri tayyorlash va yig„ish, detallarni ishqalanuvchan yuzalarni eyilishi, o„qlarni
o„zaro perpendikulyarligi va paralelligini buzilishi, yo„naltiruvchilar, yurish vintlari
va boshqalarni noaniqligi yoki nosozligi oqibatida kelib chiqadi.
2. Kesuvchi asbobni tayyorlash darajasi va uni ish jarayonida eyilishi.
3. O„lchamga asbobni o„rnatish va dastgohni sozlash noaniqligi.
4. Ishlov berilayotgan tayyormani moslamaga o„rnatishdagi xatolik.
5. Ishlov berish jarayonidagi kesuvchi kuch ta‟sirida dastgoh-moslama-asbob-
detal (DMAD) texnologik tizimini etarlicha bikr bo„lmasligi sababli dastgoh detallari,
moslama, asbob va detalni qayishqoqli deformatsiyalanishi.
47
6. Ishlov berish jarayonidagi ishlov berilayotgan detal, dastgoh detallari va
kesuvchi asbobni isiqlik deformasiyalanishi. Detal materialini ichki kuchlanishlari
ta‟sirida paydo bo„ladigan deformatsiyalar.
7. O„lchov asbobini noaniqligi, undan foydalanish, temperatura va hokazolar
ta‟sirida o„lchamdagi xatoliklar.
8. Ish bajaruvchini xatoliklari.
