51
t
ber
- t
xak
= t
qol
deb belgilaymiz va qoldiq kesish chuqurligini topamiz.
a
g
х
хак
кол
j
j
At
t
1
1
Agar detal va asbobning siljishini e‟tiborga olinmasa:
T
qol
= t
xak
Unda:
a
g
х
бер
qol
j
j
Аt
t
1
1
Qavs ichidagi ifodalar texnologik tizimning beriluvchanligini bildiradi.
Partiyadagi tayyorlamalarning joizlik maydonini bilgan holda t
katta qol
va t
kichik qol
xisoblab topilsa bo„ladi.
Agar kesish kuchi ta‟sirida DMAD tizirmning deformatsiyalanishi
natijasida
xosil bo„ladigan xatolikni
E
deb belgilasak, unda
E
= t
kattaqol
- t
kichik qol.
Demak,
qoldiq kesish chuqurligining o„zgarishi detalning o„lcham va shakl aniqligiga ta‟sir
qilar ekan.
Deformatsiyalanadigan
texnologik
tizimda
detallarni
kesib
ishlashda
tayyorlamada mavjud bo„lgan xatoliklarni bir ishlov berish bilan butunlay yo„qotib
bo„lmaydi. Texnologik tizimning bikrligini oshirish va
bir yuzaga bir necha marta
ishlov berish yo„li bilan qoldiq xatoliklarni kamaytirish yoki butunlay yo„qotish
mumkin[8].
Deformatsiyalanuvchi tizimda kesib ishlash davomida tayyorlamadagi mavjud
xatoliklar detalga kichiklashgan holda ko„chiriladi. Agar
tayyorlamaning shakli yoki
yuzalarining fazoviy joylashishida xato bo„lsa kesib ishlagandan so„ng ham shunday
xatoliklar detalga ko„chiriladi, lekin xatolik qiymati keskin kamayadi.
Masalan, konus shaklidagi tayyorlamadan tokarlik dastgohida yo„nibsilindr
shaklidagi detal olish kerak. Yo„nish jarayonida kesish chuqurligi t
kichik
dan t
katta
gacha
o„zgaradi, ya‟ni tayyorlamaning
xatoligi
T
= t
katta
-t
kichik
.
Kesish payitida kesish chuqurligining o„zgarishi natijasida texnologik birlik xar
erda xar xil egiladi va natijada detal ham konusshaklida bo„ladi, ya‟ni
detalning
xatoligi:
d
= t
kattaqol
- t
kichik qol
52
Bu xol shakl xatoligining kamayish koeffitsienti deyiladi.
K =
det /
tay
Yuzalar joylashishidagi xatolik ham kesib ishlash jarayonida kichiklashgan
holda detalga ko„chiriladi. Bunga misol qilib o„q chizig„iga
perpendikulyar
bo„lmagan yon yuzani kesib ishlashni ko„rish mumkin.
t
= t
katta
- t
kichik
,
D
= t
kattaqol
- t
kichik qol
Xatolikning kamayish koeffitsienti: K
Y
=
d
/
t
Xatolikning kamayish koeffitsienti doimo birdan kam va bir yuzaga ishlov
berish sonining oshishi bilan bu koeffitsient kattalashib birga yaqinlashib boradi ya‟ni
tayyorlamaning xatoligi detalning
xatoligiga yaqinlashib boradi, yoki boshqacha
aytganda, xatolik yo„qola boradi.
Shunday qilib, avvaldan sozlangan dastgohda tayyorlamalarga ishlov berishda
