Mashinasozlikda aniqlikka erishish usullari

43 
Sinovli yrish va o„lchovlar usuli qator afzalliklarga ega:
-noaniq dastgohda ham yqori aniqlikka erishish mumkin; 
-mayda tayyorlamalar partiyasiga ishlov berishda kesuvchi asbobni eyilishini 
olinadigan o„lcham aniqligiga ta‟siri yo„q qilinadi; 
-noaniq tayyorlamada quyimni to„g„ri taqsimlash orqali brak chiqishini oldini 
oladi; 
-ishchini murakkab, qimmat turuvchi turli moslamalarni tayyorlashdan ozod 
qiladi. 
Shu bilan birga, sinovli yrish va o„lchovlar usuli bir qator jiddiy kamchiliklarga 
ham ega: 
-ishlov berishni erishiladigan aniqligini olinadigan qirindini minimal qalinligiga 
bog„liqligi; 
-ishchi aybi bilan brak paydo bo„lishi ehtimoli yqoriligi; 
-ishlov berishni past unumdorligi; 
-detalga ishlov berish tannarxini yuqoriligi. 
Bu kamchiliklarni inobatga olgan holda, sinovli yrish va o„lchov usuli asosan 
donalab va mayda seriyali ishlab chiqarishda qo„llaniladi. 
Sozlangan dastgohlarda o„lchamni olishni avtomatik usulida sinovli yrish va 
o„lchovlar usulidagi kamchiliklar bo„lmaydi. 
Tayyorlamalarga o„lchamlarni avtomatik olish usulida ishlov berishda dastgoh 
birlamchi shunday sozlanadiki, bunda tayyorlamani talab etilayotgan aniqligiga, 
ishchini malakasi va e‟tiboriga deyarli bog„liq bo„lmagan holda avtomatik tarzda 
erishiladi. 

44 
2.1- rasm. O„lchamlarni avtomatik olish usuli bilan tayyorlamalarga ishlov 
berish 
Tayyorlama 2 “a” va “b” o„lchamlarga frezalashda, frezerli dastgoh stoli 
balandligi bo„yicha birlamchi shunday o„rnatiladiki, bunda qisqichlarni qo„zg„almas 
siquvchi elementni tayanch yuzasi frezani aylanish o„qidan K=Dfr /2+a masofaga 
orqada qoladi. SHuningdek freza 3 ni yon yuzasini stolni ko„ndalang siljitish orqali 
qisqichni qo„zg„almas elementini vertikal yuzasidan “b” masofaga uzoqlashtiriladi 
(2.1 a -rasm). 
Dastgohni bunday birlamchi sozlashni sinovli yurish va o„lchovlar usulida 
bajariladi. Bunday sozlashdan so„ng tayyorlamani barcha partiyalarga oraliq 
o„lchovlarsiz (bundan tanlama nazorat o„lchovlari mustasno) va dastgoh stolini 
ko„ndalang va vertikal yo„nalishlarda qo„shimcha siljitishlarsiz ishlov beriladi. Ishlov 
berish jarayonida “K” va “B” o„lchamlar o„zgarmasligi sababli, ishlov berilayotgan 
tayyorlamani “a” va “b” o„lchamlari aniqligi, dastgohni shunday sozlashda ishlov 
berilayotgan barcha tayyorlamalar uchun bir xilligi saqlanib qolinadi.Shunga 
o„xshash 
tayyorlama 
2 
yon 
yuzasiga 
ishlov 
berishda 
tayyorlamani 
“a” o„lchami keskich 3 siljishini cheklovchi tayanch 4 yuzasidan mahkamlovchi 
moslama yonigacha bo„lgan “C” masofa hamda tayanch 4 yuzasidan keskich tig„i 
uchigacha bo„lgan “b” masofa bilan aniqlanadi (2.1 b -rasm).
Dastgohni birlamchi sozlashda o„rnatiladigan bu o„lchamlarning doimiyligida 
ishlov berilayotgan tayyorlamani “a“o„lchami o„zgarmay turadi.

45 
Demak, sozlangan dastgohlarda o„lchamlarni olishni avtomatik usulini 
qo„llashda talab etilayotgan aniqlikni ta‟minlash vazifasi ishchidan dastgohni 
birlamchi sozlaydigan sozlovchiga, maxsus moslama tayyorlovchi asbobsozga hamda 
texnologik asoslar va tayyorlama o„lchamlarini belgilovchi, uni o„rnatish va 
mahkamlash usulini, moslamani kerakli konstruksiyasini aniqlovchi texnologga 
o„tadi. 
O„lchamlarni avtomatik olish usulini afzalliklari quyidagilar: 
-ishlov berish aniqligini oshish va brakni kamayishi; 
-ishlov berish unumdorligini oshishi; 
-ishchilar malakasidan ratsional foydalanish; 
-ishlab chiqarish samaradorligini oshishi. 
Sozlangan dastgohlarda o„lchamlarni avtomatik olish usulini bunday afzalliklari 
uni zamonaviy seriyali va ommaviy ishlab chiqarish sharoitlarida keng qo„llanishini 
belgilab beriladilar. 

Download 8,1 Mb.