8.4. Urchuqlarni yig„ish texnologik jarayoni
Rolikli podshipnikli urchuq majmuasi uchta asosiy qismdan: shpindel, rolikli
podshipnikli vtulka va uyadan iborat. Rolikli podshipnikli vtulka qismlari, detallari
bu qismlarni o„zi urchuq majmuasida bo„lganidek, to„liq o„zaroalmashuvchandir.
Shpindeli qismini guruhli o„zaroalmashuvchanlik usulida yig„adilar. Urchuqni
uch asosiy qismi mustaqil tarzda alohida yig„ilib umumiy yig„ishga uzatilishi
mumkin. Amalda shpindeli qismi va qisman uya qismni bevosita umumiy yig„ishda
yig„adilar va faqat rolikli podshipnikli vtulkani yig„ishni alohida joyda
206
bajaradilar.Umumiy yig„ishni konveyer ko„rinishida bajaradilar. 8.4- jadvalda misol
tariqasida urchuqni yig„ish sxemasi keltirilgan.
Shpindeli qismi shpindeli, dumaloqcha, metall o„tqazma, prujina va qayd
etuvchidan iborat. Avval, yig„ishdan oldin o„tqazma tokarli dastgohida ishlanadi va
olingan o„lchamlar tekshiriladi. Partiyadagi detallarni tepishidan og„ishi 10% gacha.
Dastgoh har uch soat ishlagandan so„ng uni konussimon opravkasi tepishi
tekshiriladi, chunki unga o„tkazma konusli qismi bilan o„tkaziladi. So„ngra shpindel
uchun dumaloqchalar berilgan o„qli taranglik bo„yicha tanlanadi va dumaloqcha
belgilanadi. SHundang so„ng detallar preslash orqali eksentrikli presda yig„iladi.
Pres shunday sozlanishi kerakki, qachonki bunda dumaloqcha tayanch yzasidan
tovon konusi cho„qqisigacha bo„lgan masofaga rioya qilinishi kerak.
Dumaloqchani preslash natijasida shpindelni qiyshayishi bo„lishi mumkin,
shuning uchun zarur hollarda shpindel eksentrisiteti tekshiriladi va ularni to„g„rilash
ishlari bajariladi. Odatda yigirmata shpindeldan ikkitasi tekshiriladi.
Shpindelga preslashdan oldin metall o„tkazma moslashtirilishi kerak. Preslashda
dumaloqcha va o„tkazma yonboshlari orasida tirqish bo„lishi kerak emas,
dumaloqcha esa o„qli siljimasligi kerak. Shuningdek 4,5,2,3 o„lchamlari aniqligi
tekshiriladi.
Shpindelga o„tqazma preslangandan so„ng frezalash, uchta teshikni qayd
etuvchilar uchun razvertkalash va qayd etuvchilarni o„rnatish ishlari bajariladi.
Navbatdagi nazorat operatsiyasida yuza g„adir-budurligi, o„lchamlarni aniqligi
teshiriladi.
Shpindelni dumaloqcha va metall o„tqazma bilan tutashtirilshi N7/r6
o„tqazmasida bajariladi. Bunda dumaloqcha oldidagi o„tkazish konusi uzunligini ikki
diametridan katta qilib tanlanadi, o„tqazmani shpindeli bilan tutashishi uzunligi esa 8-
10 diametriga teng.
Konusli o„tqazmani qo„llanilishi tutashuvchi yuzalar aniqligiga talablarni
kamaytirish imkonini beradi. Talab etilayotgan diametrial taranglik berilgan o„qli
taranglik bilan meiyorlashtiriladi, yaini dumaloqcha yoki o„tqazmani shpindelga
nisbatan preslash natijasidagi o„qli siljishi bilan. Bunday o„tqazmalarni ommaviy
207
ishlab chiqarishda amalga oshirilishi, etarlicha bikr bo„lmagan shpindelni unga
tutashuvchi
detallarni
preslashdagi,
qiyshayishi
sababli
katta
qiyinchiliklar
tug„diradi.Qiyshayishi, notekis kuchlanishlarni, tutashuv doirasida tutashuvchi
yuzalarni o„qli va ko„ndalang kesimidagi shakl xatoliklari kelib chiqishi natijasida
paydo bo„lishi bilan izoxlanadi. Metall o„tkazmani o„tqazish konusini uzunligini
kamaytirish maqsadga muvofiq, bunda tutashish uzunligini kamayishi shpindelni
yig„ish mustaxkamligini pasaytirmaydi.
8.4-jadval.
Urchuqlarni yig„ish texnologik jarayoni
Operatsiya
1.Tokarli vintqirqar: o„tqazma
yuzasini 2-6 o„. u.h tokarlash
2.Belgilash: Dumaloqchada tovar
belgisini qo„yish.
3.Preslash:
dumaloqchani
shpindelga preslash.
4.Preslash: 1 o„.u.x o„tkazmani
preslash, 2-5 o„lchamlarni mosligini
tekshirish.
5.Maxsus frezali: uchta teshikni
frezalash.
6.Vertikal-parmalash : navbatma-
navbat 120
0
ga burchak holda uchta
teshikni razvertkalash.
208
7.Yig„ish: o„tkazmaga prujinalar
va
qayd
etuvchilarni
qo„yish.
8.Nazorat: o„lchamlar va yza
g„adir-budirligini
mosligini
tekshirish.
9.To„g„rilash: 1-6 o„.u.h qismini
to„g„rilash.
10.Yig„ish:
uyani
yig„ishga
shayba va gaykani o„rnatish.
11.Yig„ma: ilgakni uya bilan
yig„ish.
12.Nazorat:1-6 o„.u.x yig„ishni
to„liqligini tekshirish.
209
13.Nazorat: 1-3 o„lchamlarini mosligini tekshirish.
Shpindelni qiyshayishini bartaraf etish uchun shpindel dumaloqcha va o„tqazma
bilan yig„ma holida to„g„rilanadi. Yig„ilgan holdagi shpindel birlamchi maxsus
moslamaga o„rnatiladi va u erda shpindelni olti nuqtasida uni tepishi tekshiriladi,
so„ngra shpindel to„g„rilanadi. To„g„rilashdagi zarbalardan qoladigan kuchsiz izlar
shpindelni, roliklarni g„ildirashi va tovonoldi konusidan tashqari vtulkali qismida
bo„lishiga ruxsat beriladi. O„tqazmada zarbalardan qoladigan izlar bo„lishi mumkin
emas.
Shundan so„ng uyani yig„adilar. Birinchi navbatda uyani gayka va shayba bilan
yig„adilar, bunda gaykani uyani tashqi rezibali qismiga birlamchi burab kirgiziladi.
So„ngra ilgak montaj qilinadi. Rolikli podshipnikli vtulkalar qismiga shpindeli
qismini tanlash, urchuqni maxsus qurilmada ishlatilib ko„rishdan oldin, amalga
oshiradilar, bunda shpindelni va dumaloqlash vtulkani qismi dizeli yoqilg„isida
yuviladi.
Shpindelni ishlatib ko„riladigan maxsus qurilma tezkor xalqali yigiruv mashinasi
ko„rinishida bo„ladi. Birlamchi ishlatib ko„rish orqali shpindelni uchini titrashi uni
sakrab ketishi va tayanchlarni eyilishi yo„qligi hamda urchuqni isish darajasi
tekshiriladi.
Tekshiruvlar yuklamasiz bajariladi. Maksimal kafolatlangan aylanishlar sonida
urchuqni yuqori uchini tebranishi amplitudasi, yuklamalarsiz, 0,1 mm. gacha.
Urchuqlarni titrashi va tayanch yuzalarni eyilishi konstruktiv va texnologik
sabablar oqibatida kelib chiqqan urchuqni muvozanatlanmagan aylanuvchi qismlarini
210
etarlicha eksentrisiteti borligini bildiradi. Tovon konusini ortiqcha eyilishi bo„lishida
shpindeli qayta to„g„rilanishi va boshqa vtulkada tekshirilishi kerak.
Yuqori titrashga ega bo„lgan shpindellar bo„lgan urchuqni shpindeli qismini
eksentrisiteti tekshirilishi kerak va tekshirishda qoniqarli natijalar bo„lganda bunday
shpindel qismlarini boshqa vtulkalar bilan yig„iladi va qo„shimcha ishlatilib ko„riladi.
Ishlatilib ko„rilgandan so„ng ham shpindeli qismi titrashi meiyordan yqori bo„lsa ular
to„g„rilanadi va qayta teshirib ko„riladi.
Urchuqni yakuniy sozlab bo„lgandan so„ng qo„yidagi talablarga rioya qilinishi
kerak: shpindeli qismini uyaga o„rnatilgan vtulkaga kiritilishida ilgak dumaloqchani
erkin o„tkazish kerak, shpindel qismini chiqarib olishda esa uni ushlab qolishi kerak,
shpindeli cho„qqisini uya flanetsi tayanch yzasiga perpendikulyar o„qqa urchuq
ustunidan 200mm. masofada 1 mm. gacha. Urchuqni barcha mexanizmlari
sozlangandan so„ng uni barcha yig„ma birliklarni meiyorli ishlashini, yuza sifatini va
boshqa ko„rsatkichlarini tekshirish uchun yakuniy nazoratga uzatiladi[9].
| 