150
Interfaol ta’lim usullaridan na’munalar
Bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun metodi
Akademik guruh jami talabalar sonidan kelib chiqqan holda 4-5 kishidan tashkil
topadigan bir necha kichik guruhlarga ajratiladi. Kichik guruhning talab darajasida o‘quv
faoliyati ko‘rsata olishi uchun uning tarkibida bilimlarni o‘zlashtirish bo‘yicha bitta yaxshi, bitta
undan sustroq talaba-o‘quvchining bo‘lishi shart. Qolganlari qobiliyatlari
va bilim darajalari
bo‘yicha sust o‘qiydigan talaba-o‘quvchilar bo‘lishi mumkin. Yaxshi o‘zlashtiruvchi talaba-
o‘quvchi kichik guruhning sardori bo‘lib, o‘z navbatida sheriklarining ma’lum hajmdagi
bilimlarni o‘zlashtirishlari bo‘yicha o‘qituvchiga yordamchilar hisoblanadi.
Har bir talaba-
o‘quvchining darsga tayyorgarlik darajasidan kelib chiqqan holda barcha sheriklarining
baholanishi o‘qituvchi tomonidan o‘quv yili boshida hammaga e’lon qilinadi.
Kichik guruhdagi talabalarning fan bo‘yicha butun o‘quv faoliyati qat’iy o‘zaro
mas’uliyatga asoslangan bo‘lib, «Bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun» shiori ostida
boradi. Chunki sardorlarga joriy nazorat bo‘yicha rag‘batlantiruvchi ballarni qo‘yishda kichik
guruhlar talaba-o‘quvchilarining uyga berilgan topshiriqlarni bajarganlik darajalari, ayniqsa sust
o‘zlashtiruvchi talabalarning mavzu bo‘yicha o‘qituvchi va boshqalarning savollariga og‘zaki
yoki yozma javob berishlari, masala echimini tushuntira olishlari e’tiborga olinadi. Uy vazifasini
ko‘proq sust o‘zlashtiruvchi, biroq bilim olishga ishtiyoqi bor talaba-o‘quvchilardan so‘rab,
kichik guruhning barcha talaba-o‘quvchilarini uning javobini e’tiborga
olgan holda baholash
katta ta’limiy va tarbiyaviy samara beradi. Sust o‘zlashtiruvchilarni yaxshi tayyorlagan kichik
guruh sardorlariga eng yuqori ball qo‘yiladi. Natijada sardorlarga ham tabaqalashtirilgan ball
qo‘yishga erishiladi. Kichik guruhdan biror talaba-o‘quvchi uy
vazifasini bajarmagan yoki
qisman bajargan bo‘lsa, bu kamchilikni yo‘qotish uchun uning sardori yoki barcha sheriklarini
bir-ikki marta qo‘yiladigan ballardan mahrum etib, o‘sha mavzuni
qayta ishlab darsdan keyin
topshiradigan qilish kifoya. O‘qituvchining uy vazifasini nega tayyorlamay kelding deyishi bilan
bu gapni kichik guruh talabalarining jamoa bo‘lib norozi ohangda sheriklariga aytishi orasida
juda katta tarbiyaviy farq bor.
Darsning mustaqil ishlash qismida barcha kichik guruhlarga bir xil muammo (masala)ni
sust o‘qiydigan talaba-o‘quvchilarga o‘rgatishlari so‘raladi. Chunki berilgan topshiriq tipidagi
muammo(masala)lar darsning asosiy qismida o‘qituvchi va talaba-o‘quvchilar
hamkorligida
o‘rganilgan bo‘ladi.
151
Bitta kichik guruhga kirgan talaba-o‘quvchilar auditoriyaning ma’lum qismidagi ketma-
ket qo‘yilgan partalarda birgalikda, sardor esa orqadagi partaning o‘qituvchi borib yordam
ko‘rsatishi va o‘zining kelib o‘qituvchidan yoki boshqa kichik guruh
sardoridan yordam olishi
uchun qulay qismida o‘tiradi. Ikkita parta bir-biriga qaratib qo‘yilsa talaba-o‘quvchilarning
hamkorlikda ishlashlari uchun yanada qulay bo‘ladi. Sardorning amaliy mashg‘ulot paytida
auditoriya bo‘ylab erkin harakatlanib, o‘qituvchi va boshqa sardorlar bilan hamkorlikda vujudga
kelgan tushunmovchilikni hal qilish bo‘yicha muloqotda bo‘lishiga ruxsat etiladi. Biroq,
o‘qituvchi huzuriga birdaniga bir nechta emas faqat bitta sardorning kelishiga yo‘l qo‘yiladi.
Bir kichik guruh qo‘yilgan muammoni (masalani) hal etgach, uning to‘g‘riligini
o‘qituvchi tomonidan tekshirilib, sardorga sheriklariga o‘rgatish taklif qilinadi. Uning o‘rgatishi
jarayonida masalani echa olmagan guruhchalarning sardorlari ham shu guruhga kelib qo‘shiladi,
so‘ngra o‘zlarining guruhlariga qaytishib sheriklariga o‘rgatishadi.
