O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bekkamov. Ch. I, Hamdamova. E. I, Narbayeva. M. K, Ismatullayev. H. T

Download 11,98 Mb. Pdf ko'rish
bet	153/175
Sana	16.11.2023
Hajmi	11,98 Mb.
	#99770

1 ... 149 150 151 152 153 154 155 156 ... 175

Bog'liq
Ipakchilik fanidan amaliy laboratoriya mashgulotlari

Kurash choralari. Markaziy Osiyoda sharoitida komstok qurtini bir qancha
yirtqich xasharotlar yo’q qilib turadi. Bularning ichida oltin ko’zlarning
lichinkalari asosiy rol o’ynaydi. Komstok qurtiga qarshi 1945 yildan boshlab chet
eldan keltirilgan psevdafikus paraziti ishlatilmoqda. Bu parazit biologik kurash
metodida 1950 yildan boshlab komstok qurtini yo’qotish tadbirlari kompleksida
asosiysi bo’lib qoldi. Psevdafikus faqat bir xil ovqat yeydigan parazit bo’lib,
komstok qurtining lichinkalari va katta yoshli urg’ochilarining ichiga tuxum
qo’yadi. Uning bitta urg’ochisi 20 tagacha qurtning ichiga 140 taga yaqin tuxum
qo’yadi. Parazit tuxum qo’ygach uning rivojlanishining 5-7 kuni qurt o’lib qoladi,
tanasining yonidagi o’siqlari va dum iplari yo’qoladi, qurt tanasi bo’rtib yuzidan
qotadi, sariq uzunchoq mo’miyaga aylanadi, keyin kul ranggiga kirib qoladi.
Psevdafikus O’zbekiston Respublikasida 7-8 ta, janubda 11 ta nasl beradi.
Psevdafikus tabiiy sharoitda-komstok qurti hayot kechiradigan joylarda yoki
laboratoriyalarda ko’paytiriladi va ularga qarshi kurashda qo’llaniladi.
Xasharotga qarshi agrotexnik kurash choralari qatoriga asosan begona
o’tlarni vegetasiya davomida mavsumining boshi dan oxirigacha yo’qotib turish;
tutning kuzgi-qishki tinchlik davrida daraxtlar tupidagi bachkilarni gumon
qilingan daraxtlarni ildiz bo’yin atrofidagi bachkilarni yulib tashlash.
Komstok qurti tushgan daraxt tanalari erta ko’klamda qirg’ich va qattiq
cho’tka bilan qurib qolgan po’stloq tangachalaridan tozalanadi va chiqqindilar
darhol yoqiladi. Zararkunanda tarqagan joylardan tut ko’chatlarini va
qalamchalarini hamda tut urug’larini boshqa joylarga olib borish, ekish va
payvandlashlar taqiqlanadi. Erta bahorda tut daraxtlarining po’stloqlari, kavaklari
barg va novdalari zararkunandalardan tozalanib begona o’t va ularning ыoldiыlari
yig’ib yoqiladi.
Komstok qurtiga kimyoviy qarshi kurash uchun erta bahorda tutning ildiz
bo’g’izlari ochib 15 % li OOE yoki 10% li karbalinum eritmasi sepilib yana
tuproq bilan ko’miladi. Bundan tashqari 3% li dizil yoqilg’isining emulsiyasini
purkash mumkin. Kimyoviy preparatlardan-malofos 50 % k.e. 1-3 l/ga, zalon 35
k.e. 1-2 kg/ ga Kvark 1,0-2,2 l/ga va boshqalarni qo’llash yaxshi samara beradi.

285
Bizga ma’lumki tabiat muxitni turli xildagi kimyoviy moddalardan asrash
maqsadida o’simliklarning kasaliklariga va zararkunandalariga qarshi kurash
uchun biologik kurash maqsadga muvofiq bo’ladi. Shuning uchun ham komstok
qurtiga qarshi uning kushandasi Psevdofikus va Allatrop Bon pashshasidan
foydalaniladi. Psevdofikus pashshasining 1 mm bo’lib, bizning aroitda 17-20
kunda bir avlod beradi. Voyaga yetgan urg’ochisi 20-25 ta komstok qurtiga o’z
tuxumini qo’yadi.
Psevdofikusning xar bir yetilgan urg’ochisi butun umrida 6-7 marta nasl
berib, 100-150 tagacha tuxum qo’yadi.
Entomolog olimlarimizning tajribalari shuni ko’rsatadiki xar bir daraxtga
100 tadan Psevdofikus tuxumlari qo’yilgan joylarda 80-90% gacha Komstok qurti
nobud bo’lgan. Bundan tashqari zararkunandaning erkaklarini tutish uchun va
ularni yo’qatish uchun urg’ochilarining jinsiy organlaridan chiqayotgan feromon
moddalar sintez qilinib erkak zararkunan dalarni jalb qilish yo’llari bilan ularga
qarshi kurashish mumkin.

Download 11,98 Mb.

1 ... 149 150 151 152 153 154 155 156 ... 175

Download 11,98 Mb.

Pdf ko'rish