O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bekkamov. Ch. I, Hamdamova. E. I, Narbayeva. M. K, Ismatullayev. H. T

Download 11,98 Mb. Pdf ko'rish
bet	152/175
Sana	16.11.2023
Hajmi	11,98 Mb.
	#99770

1 ... 148 149 150 151 152 153 154 155 ... 175

Bog'liq
Ipakchilik fanidan amaliy laboratoriya mashgulotlari

100-rasm. Komstok qurti- Pseudococcus comstocki Kuw: 1-urg’ochisi; 2-
urg’ochisining oyog’i; 3-erkagi; 4-urg’ochisi; 5-9- serariy.
Birinchi yoshdagi lichinka 0,3-0,6 mm uzunlikda, och sariq, ikkinchi
yoshdagi 1,2 mm to’q sariq rangli, 17 juft o’simtalik, uchinchi yoshdagi ikkinchi
yoshdagilaridan kattaroq va dum o’simtasi anchagina uzun bo’lib tanasidan 2- 3
marta uzunligiga keladi .
Komstok qurti po’stloq tangachalari daraxtlarning po’stlog’ining kovagida,
o’simlik ildizlarida, xazonlar orasida, devor yoriqlarida tuxumlik stadiyasida
qishlaydi. Urg’ochi hasharot tuxum qo’yish paytida mo’msimon oq par, ya’ni
ovisak chiqaradi. Tuxumlar shu ovisakning ichida to’p-to’p bo’lib turadi.
Lichinkalar tut daraxtining kurtaklari bo’rta boshlaganda, martning ikkinchi
yarmi aprel boshlarida tuxumdan chiqa boshlaydi.
Komstok qurti o’simlikning hamma qismlarini, tanasini, novdalarini,
barglarini, mevalarini so’radi. Bu zararkunanda rivojlanish davrida uchta
lichinkalik yoshini o’tadi, ikkinchi yoshdagi lichinka po’st tashlagandan keyin
urg’ochisi tinchlik davriga kiradi.
Komstok qurti taxminan bir yarim oyda bir marta nasl beradi. Yoz davomida
uchta nasl beradi. Urg’ochisi so’nggi po’st tashlashdan 10-30 kun keyin tuxum
qo’ya boshlaydi. Hasharotning birinchi nasli odatda 200-250 ta, ikkinchi nasli
250 ta, uchinchi nasli 200 ta tuxum qo’yadi. Birinchi yoshdagi lichinkalar
chiqqan joyidan har tomonga o’rmalab ketsa ham, qurt daraxtining bir novdasini
yoki bir necha novdalarini doirasidagi yaqin masofadagina aktiv harakatlana oladi

283
xolos. Yangi o’simlik-larga asosan passiv yo’l bilan ,ya’ni tut ko’chati vositasida,
barglari, transport vositalari, kiyim-kechak, sabzavot hamda mevalar bilan ham
tarqalishi mumkin.
Zararlangan tut barglari uning ahlati bilan ifloslanib barglarning sifatini
yomonlashtiradi bundan tashqari barg sarg’ayib, qurib to’kiladi. Zaralangan
barglarni istimol qilgan ipak qurtlarining ichi ketadi va ichketar kasalligi bilan
kasallanadi, tut daraxti bargining hosiliga pillaning hosili va sifatiga katta zarar
keltiradi.Komstok qurti kasallangan tut daraxti bargining hosili 35-36% gacha
kamayadi (Sonina va bosh., 1968)
Komstok qurt uncha katta bo’lmagan hasharot bo’lib, uni urg’ochisi 5mm
uzunlikda cho’zinchoq oval shaklda, qanotlari bo’lmaydi.Urg’ochi qurtning gir
atrofida 17 juft o’siqchasi shundan ostki bir jufti uzunroq. bo’ladi. Erkaklarini
tanasi urg’ochisi nikiga nisbatan ancha kichik, kattaligi 1-1,5mm uzunlikda, rangi
esa jigarrang yoki qo’ng’ir rangda bo’lib, bir juft qanotlari bo’ladi.
Zarakunanda daraxtlarning ildiz va po’stloqlari oralarida, tanasining kavak
joylarida tuxumlik davrida qishlaydi. Qurtlarining tuxumdan chiqishi mart
oyining oxiri aprel oyning boshlariga to’g’ri keladi. Tuximdan chiqqan qurtlar 2-
3 kun mumsimon xaltachalarda bo’lib keyin o’rmalab chiqib barglarning pastki,
yosh novda va shoxlarini qo’ltiqlarini zararlaydi. Qurtlar novdalarda to’planib
ularning shirasini so’ra boshlaydi.
O’zbekiston sharoitida komstok qurti uch marta avlod beradi. Birinchi avlod
urg’ochilari otalangandan keyin 400-600 tagacha, ikkinchi avlod urg’ochilari
250-340 tagacha, uchinchi avlod urg’ochisi esa 220-260 tagacha tuxum qo’yadi.
Uchinchi avlodning qo’ygan tuxumlari qishlab qoladi. Qishlab qolgan
tuxumlarning 95-98% qishning sovug’idan hamda turli xildagi parazitlarning
salbiy ta’siri natijasida kam qoladi. Komstok qurtining kapalagi serpusht
bo’lganligi tufayli yoz davomida yana ko’payib ketadi. Ko’pchilik qurtlar turli
xildagi yo’llar bilan ya’ni: suvlarda oqib, qush va hasharotlar orqali tut
ko’chatlari, qalamchalari va boshqa daraxtlarga tarqalib ularni zararlaydi.

284

Download 11,98 Mb.

1 ... 148 149 150 151 152 153 154 155 ... 175

Download 11,98 Mb.

Pdf ko'rish