288
Tut qalqondorining urg’ochi 1,2-2,5 mm kattalikda bo’lib,
uning formasi
yumaloq, ranglari oq yoki sarg’ish kulrangda bo’ladi. Lichinkalarning ranglari
yoshlariga qarab turlicha bo’ladi, birinchi yoshda sariq,
ikkinchi yoshdagisi esa
qizg’ish-jigarrang. Erkaklarning qalqonlari urg’ochisinikiga qaraganda maydaroq,
oqimtir yo’li bo’ladi. Urg’ochi hasharot to’liq yetishma gan nimfa davrida
qishlaydi.
Urg’ochi hasharotni mart oylarida erkaklari uchib kelib otalantiradi. Mart
oylarining oxiri, aprelning boshlarida urg’ochi hasharotlar tut barglarida
to’planishib barglarning shiralarini so’rib oziqlanadi.
Zararkunandaga qarshi kurash uchun karantin joylardan tut ko’chatlari
olinmaydi, olingan ko’chatlar esa tekshiruvdan o’tkaziladi. Zararkunandaga
qarshi biologik usul bo’yicha
uning kushandasi Prospoltella berlesei How.
entomafagdan foydalaniladi. (L.V.Voronkov va bosh., 1986).
Kemiruvchi zararkunandalar. Kemiruvchi hasharotlarning og’iz apparati
kemiruvchi tipda tuzilgan bo’lib, ular o’simlik ildizlarini, mevalarini, po’stloq va
yog’ochlik
qatlamlarini, barg va gullarini kemirib oziqlanadi. Bularga tut
parvonasi, tut odimchisi, ko’k qurt tunlami, buzoqboshi qo’ng’iz, tilla qo’ng’iz,
Amerika oq kapalagi, uzun mo’ylovdor qo’ng’izlari
kirib tut daraxtiga,
tutzorlarga, tut ko’chatzorlariga katta zarar keltiradi.
Tut parvonasi – Diaphania Pylolis. Kemiruvchi zararkunandalarning
ichida tut parvonasi Respublikamizda tutning asosiy zararkunandalaridan biri
bo’lib, Respublikamiz xududida 1993 yildan boshlab ayrim tumanlarda juda katta
zarar yetkazdi.Ma’lumki tut bargi ipak qurtining birdan bir oziqasi hisoblanadi.
Respublikamizning olimlari va qishloq xo’jaligi xodimlari
oldida pillachilikni
rivojlantirish mo’l-ko’lchilikni vujudga keltirish uchun muhim vazifalardan biri
pilla sifatini yaxshilash, pilladan mo’l hosil olish hisoblanadi.
Tut parvonasining Surxondaryo tutzorlariga qirg’in, ofat keltirayotganiga 10
yildan oshdi. Hozirgi vaqtda Respublikamizning barcha viloyatlarida
tarqalgan.Tut parvonasi kapalaklar yoki tanga qanotlilar
turkumining parvona
kapalaklar oilasiga kiradi. Bu hasharot Markaziy Osiyoda jumladan
289
O’zbekistonda oldin uncha ko’p uchramagan bo’lsada 1997 yilning sentyabr
oyida tut daraxtlariga katta zarar keltirayotgani to’g’risida xabar tarqaladi.
