O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bekkamov. Ch. I, Hamdamova. E. I, Narbayeva. M. K, Ismatullayev. H. T

72 
sovish vaktida ifodalaydi
. 
Masalan, dastlab isitilgan katotermometrning havoda 
sovish vaktini 100 sekund va katafaktorini 550 millikaloriya deb olsak, bu holda 
havoning sovutish kuchi /N/ : N=
100
550
=5,5 bo’ladi, ya’ni o’lchash vaqtida bu asbob 
o’zining bir kvadratsantimetr sathidan 1sekundda 5,5 millikaloriya issiqlikni 
yo’kotadi. 
Havoning harakat tezligi maxsus jadvallar yoki alohida formula bilan 
aniklanadi. 
Havoning har xil darajadagi sovutish kuchi /N/ odamga kanchalik ta’sir 
qilganini ko’rsatish uchun kuyidagi ma’lumotlarni keltiramiz: 
N - 1,5 bo’lganida - ter chikadi, harorat oshadi, yurak urishi tezlashadi;N - 3,5 
bo’lganida - sezilarli darajada dim bo’lali; 
N - 5,5 bo’lganida - issiklikning sezilishi normal darajadan pasayadi; 
N - 8,0 bo’lganida - ish vaqtida issiqlik normal darajada seziladi; 
N - 10,0 bo’lganida - ishsiz turganda sovuq bo’lib, ishlagan vaktida salkinlani 
seziladi. 
23-rasm. Katotermometr 
Mavjud ma’lumotlarga qaraganda xarorat 22-25 gradus va N -4,25 bo’lganida 
/bu 0,015 - 0,020 metr sekundga to’gri keladi/, qurtlarning yashash qobiliyati eng 
yukori darajaga /90-96 foizga/ yetadi. Boshkacha aytganimizda, ipak kurti uchun 
katotermometrning optimal ko’rsatuvi 5,5 dan pastroq bo’lipsh, ammo 3,5 dan 
yukori bo’lmasligi lozim. 

73 
Umuman, harorat yuqori - 33
0
va nisbiy namlik 65 % bo’lganida havo 
harakatlanmaganligi sababli, ipak qurtlari qiynalib qoladi. Havo oqimining tezligi 
0,2 metr/sekund bo’lganida qurtning yashash qobiliyati oshadi va pillasining 
o’rtacha og’irligi ham yaxshilanadi, havo okishshing tezligi 0,4 metr/sekundgacha 
oshganida qurtlarga sezilarli darajada ta’sir qiladi. Harorat 28
0
va nisbiy namlik 
80% bo’lganda, qurtlaga havo xarakatining yo’kligi unchalik ta’sir kilmaydi, 
Ammo harorat va nisbiy namlik optimal bo’lganida havo harakatini me’yoridan 
ortik bo’lish qurtlarga zararli bo’ladi. 
Harorat 24
0
va nisbiy namlik 75 % bo’lib, havo oqimi bo’lmasa, havo 
okiminnng tezligi 0,12 - 0,15 metr/sekund bo’lgandagiga qaraganda, katta 
yoshlardagi qurtlar birmuncha qiynaladi. 

Download 11,98 Mb.