72
sovish
vaktida ifodalaydi
.
Masalan, dastlab isitilgan katotermometrning havoda
sovish vaktini 100 sekund va katafaktorini 550
millikaloriya deb olsak, bu holda
havoning sovutish kuchi /N/ : N=
100
550
=5,5 bo’ladi, ya’ni o’lchash vaqtida bu asbob
o’zining bir kvadratsantimetr sathidan 1sekundda 5,5
millikaloriya issiqlikni
yo’kotadi.
Havoning harakat tezligi maxsus jadvallar yoki alohida formula bilan
aniklanadi.
Havoning har xil darajadagi sovutish kuchi /N/ odamga kanchalik ta’sir
qilganini ko’rsatish uchun kuyidagi ma’lumotlarni keltiramiz:
N - 1,5 bo’lganida - ter chikadi, harorat oshadi, yurak urishi tezlashadi;N - 3,5
bo’lganida
- sezilarli darajada dim bo’lali;
N - 5,5 bo’lganida - issiklikning sezilishi normal darajadan pasayadi;
N - 8,0 bo’lganida - ish vaqtida issiqlik normal darajada seziladi;
N - 10,0 bo’lganida - ishsiz turganda sovuq bo’lib, ishlagan vaktida salkinlani
seziladi.
23-rasm. Katotermometr
Mavjud ma’lumotlarga qaraganda xarorat 22-25 gradus va N -4,25 bo’lganida
/bu 0,015 - 0,020 metr sekundga to’gri keladi/, qurtlarning yashash qobiliyati eng
yukori darajaga /90-96 foizga/ yetadi. Boshkacha aytganimizda,
ipak kurti uchun
katotermometrning optimal ko’rsatuvi 5,5 dan pastroq bo’lipsh, ammo 3,5 dan
yukori bo’lmasligi lozim.
73
Umuman, harorat yuqori - 33
0
va nisbiy namlik 65 % bo’lganida havo
harakatlanmaganligi sababli, ipak qurtlari qiynalib qoladi. Havo oqimining tezligi
0,2 metr/sekund bo’lganida qurtning yashash qobiliyati oshadi va pillasining
o’rtacha og’irligi ham yaxshilanadi, havo okishshing tezligi 0,4 metr/sekundgacha
oshganida qurtlarga sezilarli darajada ta’sir qiladi. Harorat 28
0
va
nisbiy namlik
80% bo’lganda, qurtlaga havo xarakatining yo’kligi unchalik ta’sir kilmaydi,
Ammo harorat va nisbiy namlik optimal bo’lganida havo harakatini me’yoridan
ortik bo’lish qurtlarga zararli bo’ladi.
Harorat
24
0
va nisbiy namlik 75 % bo’lib, havo oqimi bo’lmasa, havo
okiminnng tezligi 0,12 - 0,15 metr/sekund bo’lgandagiga
qaraganda, katta
yoshlardagi qurtlar birmuncha qiynaladi.
