• Qurtxonadagi havo namligi.
    		•

    O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bekkamov. Ch. I, Hamdamova. E. I, Narbayeva. M. K, Ismatullayev. H. T




    Download 11,98 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet41/175
    Sana16.11.2023
    Hajmi11,98 Mb.
    #99770
    1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   175
    Bog'liq
    Ipakchilik fanidan amaliy laboratoriya mashgulotlari

    Haroratni ahamiyati. Ipak qurti sovuqqonli (poykiloterm) hasharotlar 
    sinfiga mansub. Shuning uchun qurt tanasining harorati u yashagan tashqi muhit 
    harorati bilan teng. Demak, uning o’sishi va rivojlanishida muhit asosiy omillardan 
    biridir. Qurtlik davrida haroratga bo’lgan sezgirligi juda yuqori bo’ladi. Qurtlarni 
    barg yeyishi, uni hazm qilishi, yoshdan-yoshga o’tishi haroratga bog’liq.
    O’zbekiston respublikasi iqlim sharoitida qurtlarni quyidagi haroratda boqish 
    tavsiya etiladi: 
    1 yoshda 26-27
    0
    S.,
    2 yoshda 26-27
    0
    S.,
    3 
    yoshda 
    26-27
    0
    S., 
    4 yoshda 25-26
    0
    S.,
    5 yoshda 24-25
    0
    S.,
    Pilla o’rashda 25
    0
    S 
    Ipak qurtida fiziologik jarayonlar 20-30
    0
    S issiqlikda amalga oshadi. Harorat 
    15
    0
    S dan pasayganda qurtning o’sishi va rivojlanishi juda sekinlashadi, harorat 
    30
    0
    Sdan oshganda qurt organizmidagi fiziologik funksiyalar buziladi. 
    Ayrim xo’jaliklarda qurtxonalardagi haroratga yetarli e’tibor berilmaydi. 
    Kichik yoshdagi qurtlarni haddan tashqari yuqori haroratda (29-32
    0
    S) boqish 
    xollari uchraydi. Harorat yuqori bo’lganda qurt tanasi va barg sathidan suvning 
    bug’lanishi tezlashadi. Natijada qurib murt bo’lib qoladi.
    Qurtxonadagi havo namligi. Harorat muayyan darajada bo’lganida nisbiy 
    namlik havoning bug’lantiruvchi kuchini ko’rsatganligi sababli, aksari hollarda 
    nisbiy namlikdan osonroq foydalanish mumkin. Qurt organizmiga namlik bevosita 

    74 
    havo muhiti orqali ta’sir qiladi. Ikkinchi tomondan, qurt organizmiga namlik oziq-
    ovqat orqali ta’sir etadi. Ipak qurtining ovqati bo’lgan yangi tut bargi 75% suvdan 
    iborat, Bu suvning bir qismi qurtning ichaklariga shimiladi, qolgan qismi axlatlar 
    bilan chiqariladi. Qurt ichagiga shimilgan suvning 40% i qurttning po’sti orqali 
    bug’lanib ketadi, qolgan qismi esa organizmda qoladi. Katta yoshdagi qurtlarda 
    suv sekinroq bug’lanadi, chunki bu vaqtda qurtning po’sti tana hajmiga qaraganda 
    kichrayadi. Kichik yoshlardagi qurtlarda suvning shimilish koefisiyenti katta 
    yoshlardagi qurtlardagidan yuqoriroq bo’ladi, kichik yoshlardagi qurtlarning axlati 
    katta yoshlardagi qurtlarnikiga qaraganda quruqrok bo’ladi. 
    Kichik 
    yoshlardagi 
    qurtlarning 
    organizmida 
    suvning 
    almashinishi 
    kuchayganligi sababli, issiqlikning sarflaniish ham kuchayadi. Boshqacha 
    aytganimizda, organizmda issiqlikning to’planshidan ko’ra sarflanishi oshiqroq 
    bo’ladi, Shuning uchun uch va to’rtinchi yoshlardagi qurtlarning organizmidagi 
    harorat tashqi haroratga qaraganda 0,2-0,4
    0
    past, beshinchi yoshdagi qurtlarda esa 
    bu harorat tashqi haroratdan ko’ra 0,3-2
    0
    yuqoriroq bo’ladi. Havo namligi oshgan 
    sari qurt tanasidagi suvning bug’lanishi qiyinlashadi, tana harorati ko’tariladi, bu 
    hodisa o’z navbatida organizmdagi moddalar almashinuvini kuchaytiradi. Havo 
    sernam bo’lganida qurtning nafas olishi kuchayadi, yurak urishi va rivojlanishi 
    tezlashadi, ishtahasi oshadi, ovqat hazm kilishi zo’rayadi. Shu tufayli, qurtlarning 
    rivojlanshi muddatining qisqarishiga qaramay, ular katta bo’lib yetishadi. Bunda 
    sernamlik bilan yuqori haroratning ta’siri teng bo’ladii, lekin bu hodisalar qurtning 
    oxirgi kattaligiga ta’sir etmaydi. Sernamlik bilan yuqori harorat birgalikda qurt 
    organizmiga ancha kuchli ta’sir qiladi. Buning aksincha, namlikning pasayishi 
    yuqori haroratning zararli ta’sirini ma’lum darajada bo’shashtirishi mumkin. 
    Ba’zan bu o’zaro munosabat nisbiy namlikning har 4 % ga bir gradus to’g’ri 
    keladi. 
    Havo namligi hasharotlar tanasining sovush darajasiga yanada kuchliroq ta’sir 
    etadi. Hasharotlarda tanadagi namlikni bug’lantirish /terlash/ qobiliyati arzimagan 
    darajada bo’ladi. Suvni bug’lantirish hodisasi hasharotning kekirdagi /traxeyasi/ 
    dagina yuz beradi. Xavo harorati ko’tarilgan sari bu bug’lanish hodisasi kuchayib 

    75 
    boradi, chunki moddalar almashinuvi zo’rayishi sababli hosil bo’lgan uglekislota 
    nafas teshiklarini tez-tez ochilib turishga majbur qiladi. Natijada kekirdakning 
    havo alishtirishi tezlashib, namlikning bug’lanishi kuchayadi. Hasharotlarda 
    namlikni teri orqali chikarish hodisasi juda sekin kechadi, bu hodisa muayyan 
    miqdor namlikka ega bo’lgan havoning muayyan daraja haroratda teriga ta’sir 
    etishi sababli yuz beradi. Suvning bug’lanishi natijasida hasharotning tanasi bir 
    necha gradusgacha sovishi mumkin, ba’zan, ayniqsa tashqi havodagi namlik kam 
    bo’lganida, bunday sovish atrofdagi havo haroratidan ham pastrok bo’lishi 
    mumkin. Havo sernam bo’lganida ham hasharot tanasidagi suvning eng ko’p qismi 
    bug’lanish yo’li bilan yo’koladi. Mayda hasharotlarda namlikni uzoq vaqt 
    yo’kotish, katta hasharotlardagiga qaraganda, xavfliroqdir. 

    Download 11,98 Mb.
    1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   175




    Download 11,98 Mb.
    Pdf ko'rish
    Bosh sahifa
    Aloqalar
        Bosh sahifa
    Dərs
    Mühazirə
    Qaydalar
    Referat
    Xülasə
    Yazı


    O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bekkamov. Ch. I, Hamdamova. E. I, Narbayeva. M. K, Ismatullayev. H. T

    Download 11,98 Mb.
    Pdf ko'rish