167
davrini, uni moliyalashtirish boshlangan vaqtdan boshlab hisoblanadi. U holda bu
ko`rsatkich quyidagicha hisoblanadi:
T
qoplash muddati
= T
in
+ T
o`q
Investitsiyalash davri deb ikki vaqt orasidagi vaqtni:
investitsion loyihani
moliyalash boshlangan kundan (odatda investor tomonidan buyurtmachi yoki
ijrochi hisob raqamiga pul mablag’larini birinchi marta o`tkazgan
kundan
boshlab) to ob`ektni korxona asosiy faoliyati balansiga o`tkazilgan kungacha
bo`lgan davrni o`z ichiga oladi (ob`ektni qabul qilish kuni aktda ko`rsatiladi).
Investitsion ob`ektni o`rnini qoplashning bevosita vaqti (asosiy o`rnini
qoplash muddati) uni ekspluatatsiyaga
topshirish kunidan boshlanib, uni
investitsion qo`yilmalarning o`rni qoplangan kungacha bo`gan davrni o`z ichiga
oladi. Bu vaqtning uzunligi faqat hisob-kitob qilish
bilan aniqlanadi va uning
mohiyati quyidagicha:
o`rnini qoplash muddatini boshlanish davrini aniqlash juda oson; bu
ob`ektni ishga tushirilgan kunidan boshlanadi. Ob`ekt o`rnini
qoplangan kunini
quyidagicha aniqlanadi:
shu davr ichida olingan foyda summalari yig’ib boriladi (amaldagi sof
daromad) va u shu ob`ektga qo`yilgan kapital qo`yilmalar bilan solishtiriladi (oy,
yil va h.k.). SHu davrda yuqorida qayd etilgan shart bajariladi: amalda yig’ilgan
sof daromad hajmi ob`ektga qo`yilgan kapital qo`yilmalarga teng yoki undan
ko`proq bo`ladi yoki boshqacha qilib aytganda,
K
A
D
q
o
T
i
r
`
1
; o`rnini qoplash
muddati tugamaganligini ifodalaydi.
Lekin kapital qo`yilmalarning to`liq o`rnini qoplash momentini o`rnatish
uchun bevosita o`rnini muddatini hisob-kitob qilish yo`li bilan aniqlanadi (
T
b.u.q.
)
T
b.u.q.
= T
ep
– T
da
bunda,
T
ep
– investitsion ob`ektni ekspluatatsiyaga kiritilgan kundan
boshlab, o`rnini qoplash muddati tugagan davr (yil) orasidagi
vaqt o`rnini qoplash muddati bo`lib hisoblanadi
T
da
– o`rni to`lgan kundan boshlab davr oxirigacha bo`lgan davr
(oxirgi yil) orasidagi kalendar davrning bir qismi.
