O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti «Menejment» kafedrasi

Download 3,01 Mb. Pdf ko'rish
bet	31/141
Sana	20.12.2023
Hajmi	3,01 Mb.
	#124927

1 ... 27 28 29 30 31 32 33 34 ... 141

Bog'liq
Ochilov Sh.B, Yuldasheva S.N, Norova S.Y. Statistika

Qisqacha xulosalar

3-jadval
Oraliqlar nisbatiga asoslanib, ikkilamchi guruhlash tartibi
№
IV chorakda tijorat
do`konlarining tovar
oborot hajmi bo`yicha
guruhlari (ming so`m)
Do`konlar soni
IV chorakda tovar
oborot hajmi
(ming so`m)
1 ta do`konga
to`g’ri kelgan
o`rtacha tovar
oborot (ming
so`m)
1
2
3
4
5 – 4:3
1.
40 ming so`mgacha
15+8+13
+3+4,5









30
50
40
50
9
=
43,5
93+112+200
+68+75,6







20
10
378
= 548,6
12,7
2.
40-80
4,5(9-4,5)+7
+3+2,67









70
100
70
80
8
=
17,2
302,4(378-75,6)
+385+180+200







30
10
600
=
1067,4
62,8
3.
80-120
5,33(8-2,67) +4,4









100
200
100
120
22
= 9,7
400(600-200)
+480







100
20
2400
= 880,0
88,0
4.
120-160
22-4,4=17,6
2400-480=1920
106,7
5.
160 va undan yuqori
12
3744
312,4

Jami
100
8160
81,6
5
,
4
20
10
9
30
50
40
50
9






Natijada birinchi guruhda do`konlar sonini hisoblash quyidagi umumiy
ko`rinishni oladi:
15 + 8 + 13 + 3 + 4,5









30
50
40
50
9
= 43,5
Tovar oborot hajmi ham shu nisbat asosida aniqlanadi:
93 + 112 + 200 + 68 + 75,6









30
50
40
50
378
= 548,6
Qisqacha xulosalar
Tasniflash va guruhlash hodisa va jarayonlarni o`rganish uchun statistik
to`plamlarni tuzish, ularni chegaralash va statistik axborotlarni yaratishning
muhim qurolidir. Bu usul yordamida statistik kuzatish natijasida to`plangan
besanoq, tarqoq, tasodifiyot girdobida o`ralib qolgan, hom boshlang’ich
materiallar asosida ixcham bir-biri bilan uzviy bog’langan, ma`lum tartib-

31
qoidalarga, qonuniyatga bo`ysungan, tuzilmaviy shakllarga ega to`plamlar barpo
etiladi.
Tasniflar hamma ilmiy va amaliy sohalarda qo`llanadi. Kimyo, biologiya,
fizika, astronomiya va boshqa tabiiy fanlarda yaratilgan tasniflar olamshumul
kashfiyotlar hisoblanadi, masalan, Mendeleevning davriy elementlar sistemasi,
Linneyning botanika sistemasi, Charlz Darvinning o`simliklar sistematikasi,
Ulug’bekning astronomik jadvallari («Zij Kuragoniy») va h.k. shular
jumlasidandir.
Statistikada ham ijtimoiy-iqtisodiy hodisa va jarayonlarning tasniflar
tizimi ishlab chiqilgan. Ularni eHM yordamida tuzish uchun xalqaro va milliy
tasniflagichlar yaratilgan.
Tasniflash hodisa va jarayonlarni sifat xossalariga asoslanib, o`zaro
bog’lanishda tartiblash bo`lsa, guruhlash tasniflarni kundalik hayotda tuzish va
ijtimoiy-iqtisodiy tahlil jarayonida qo`llashdir. Guruhlash ko`proq miqdoriy
belgilarga tayanadi. SHu bilan birga u guruhlarni tuzish va chegaralash uchun
belgilarni saylab olish va hamda pirovard natijalarini talqin (tahlil qilish)
qilishda o`rganilayotgan ob`ektlarning sifat mohiyatini hisobga olishni talab
qiladi.
Shunday qilib, guruhlash to`la qonli statistik usulidir.
Tasniflashning har xil turlari va usullari bo`lganidek, guruhlashning ham
turli usullari mavjud. Tipologik, analitik va tuzilmaviy guruhlashlar, oddiy va
kombinatsion, bir o`lchovli va ko`p o`lchovli, birlamchi va ikkilamchi
guruhlashlar shular jumlasidandir.
Guruhlash usulidan amaliy ishda foydalanayotganda guruhlarni tuzish va
ularni ta`riflovchi birlamchi mutlaq va o`rtacha ko`rsatkichlarni hisoblash bilan
odatda chegaralaniladi. Ammo bu holda statistika uslubi ya`ni analitik statistika
to`la qonlikda qo`llanildi, deb bo`lmaydi, chunki u guruhiy ko`rsatkichlarni va
ular orasidagi bog’lanishlarni baholashni, ishonchli ekanligini aniqlashni talab
qiladi. SHuning uchun guruhlash natijalarini elastiklik va barqarorlik
ko`rsatkichlarini hisoblash hamda dispersion tahlil bilan to`ldirish va
takomillashtirish kerak. Natijada guruhlash statistika usuli sifatida boy
mazmunga ega bo`ladi va analitik ahamiyati kuchayadi.

Download 3,01 Mb.

1 ... 27 28 29 30 31 32 33 34 ... 141

Download 3,01 Mb.

Pdf ko'rish