|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti psixologiya va sotsiologiya kafedrasiMuloqot jarayonining tomonlari.
Odamlar munosabatga kirisharkan, ya’ni biron kimsaga savol, iltimos, buyruq bilan
murojaat qilarkan, biron narsani tushuntirarkan yoki ta’riflarkan, boshqa bir kishiga ta’sir
o‘tkazishni, undan o‘zi xohlagandek javob olishni, topshirikning ijro etilishini,
shu paytga qadar
tushunmaganini tushunib yetishni zarurat tarzida o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi.
Munosabat
maqsadlari odamlarning birgalikdagi faoliyati ehtiyojlarini aks ettiradi Bu xod quruq
safsatabozlik, ya’ni fatik munosabat (lotincha, ya’ni nodon so‘zidan olingan), kommunikatsiya
vositalarining birgina munosabat jarayonining o‘zini hosil qilishdan iborat yagona maksad yo‘lida
tuturuqsizlik bilan foydalanilishini mustasno etmaydi. Gogolning Xlestakovi tomonidan o‘ylab
topilgan va uniyag «Pushkin bilan» bema’nilarcha «dialogi» ayni ana shundaydir: «Xo‘sh, Pushkin
jo‘ra, ishlar
q
alay endi?»—
«Shunaqa jo‘ra, —
ba’zan o‘ziga o‘zi javob qaytaradi u, —
endi
hammasini aytaversam...» Agar munosabat fatik harakterda bo‘lmasa, u albatta ba’zi natijalarga
erishilishini boshqa odamlar xulq-
atvori va faoliyatining o‘zgartirilishini ko‘zlaydi yoki, har holda,
ehtimolda tutadi. Bu o‘rinda munosabat shaxslararo birgalikdagi harakat, ya’ni odamlarning
birgalikdagi faoliyati jarayonida tarkib topadigan aloqalari va o‘z
aro bir-
birlariga ta’sirining
yigindisi sifatida yuzaga chiqadi. Shaxslararo o‘zaro birgalikdagi harakat odamlarning bir
-
birlariga ta’siriga javobnniig vaqtga izchil yoyilgan tarzini ifoda etadi: A. individning B. individ
xulq-
atvorini o‘zgartiradigan xatt
i-
harakati unda javob reaksiyasini paydo qiladi, o‘z navbatnda
bu xulq-
atvoriga ham ta’sir ko‘rsatadi.
Birgalikdagi faoliyat va munosabat ijtimoiy odamlarning birgalikdagi harakati q
oidalar va o‘zaro
munosabatlarini q
at’iyan belgilab ko‘yadigan hamda jamiyatda udum bo‘lgan xulq
-atvor
namunalari asosida amalga oshiriladigan ijtimoiy nazorat sharoitida yuz beradi.
Jamiyat-
ijtimoiy qoidalar sifatida qabul qilgan, ma’qul topadigan, udumga aylangan va
tegishli vaziyatda turgan har bir kishidan bajarilishini kut
ayotgan namunalarning o‘ziga xos
sistemasinn yaratadi. Ularning buzilishi qoidadan chetga chiqadiganlarning xulq-atvori
to‘g‘rilanishini ta’mii
-
laydigan ijtimoiy nazorat mexanizmlari (ma’qullamaslik, ta’na qilish,
jazolash)ni o‘z ichiga oladi.
Qoidalarning mavjudligi va qabul qilinishi haqida biron kishining
barcha boshqa odamlar xulq-atvoridan farq qiluvchi xatti-harakatiga atrofdagilarning bir xilda
munosabat bildirishi dalolat bzradi. Ijtimoiy qoidalar doirasi bexad darajada kengdirki, ular
mehnat intizomi, harbiy burch va vatanparvarlik talablariga javob beradigan xulq-atvor
namunalaridan to odoblilik qoidalariga qadar hammasini o‘z ichiga oladi. Ijtimoiy qoidaga mos
keladigan xulq-
atvorga po‘lat erituvchining o‘z ish joyidagi eng yukori unumga erishuvi
ham,
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti psixologiya va sotsiologiya kafedrasi
|
