Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining mohiyati

Download 320.57 Kb.
bet	8/37
Sana	16.01.2023
Hajmi	320.57 Kb.
	#38333

Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
Статик ани мас фермаларни исоблаш, Документ Microsoft Word, O’zbek tilining leksik qatlamlari reja, taqdimot, Nurimov Umidjon, Test oraliq javobi bilan 2022 Umumiy psix va ped javobi 5 tarix, Irratsional tengsizliklar va tengsizliklar sistemasiga oid misollar yechish, Bigi nazar bigi nazar bigi nazar 8A sinif bigi bigi bigi bigi, 4263-Текст статьи-10427-1-10-20211206 (1), Intelektual kapital, intelektual mulkni shakllantirish va boshqa, Очик дарс охирги, Salford-m, «Raqamli qurilmalarni lîyihalashga kirish» fanidan test savollar, Calculationofpowerlossee

Bu sahifa navigatsiya:

• Zn+2HCl= ZnCl2 + H2 0 +6 +2 +6 +4 Cu + H2SO4 = CuSO4 -2 + SO2 + H2O
• Elementlarning oksidlanish darajasi o‘zgarishi bilan boradigan reaksiyalarga oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deyiladi.

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining mohiyati. Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalari tabiatda keng tarqalgan bo‘lib ularga nafas olish, oksidlanish, fotosintez kabi reaksiyalarni olish mumkin. Analitik kimyoda keng qo‘llaniladigan oksidometriya oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga asoslangan bo‘lib, eritmadagi oksidlovchi va qaytaruvchilarning miqdorini hajmiy analiz bilan aniqlash usulidir. Oksidometriya farmatsiyada, biologik kimyoda, tibbiiy va klinik tekshiruvlarda, masalan, Cu2+ , K+ ionlari konsentratsiyasini, aseton, gidroxinon, antipirin, askorbin kislotani, fermentlardan katalaza peroksidini aniqlashda keng qo‘llaniladi. Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikkiga bo‘lish mumkin. Birinchi xil reaksiyalarda jarayonda ishtirok etayotgan moddalar tarkibidagi elementlarning oksidlanish darajasi o‘zgarmay qoladi. Masalan, neytrallanish reaksiyasi, almashishish, ba‘zi parchalanish va birikish reaksiyalarini olish mumkin: HCl+NaOH=NaCl+H2O MgCO3=MgO+CO2 CaCl2+K2CO3=2KCl+CaCO3SO3+H2O=H2SO4 Ikkinchi xil reaksiyalarda bir yoki bir necha elementlarning oksidlanish darajasi o‘zgaradi: . 0 +1 -1 +2 -1 0 Zn+2HCl= ZnCl2 + H2 0 +6 +2 +6 +4 Cu + H2SO4 = CuSO4 -2 + SO2 + H2O Yuqoridagi misollarda (neytrallanish, almashinish, parchalanish) elementlarning oksidlanish darajasi o‘zgarmagan edi. Ikkinchi xil reaksiyalarda bo‘lsa elementlarning oksidlanish darajasi, masalan Zno dan Zn+2 ga o‘zgardi.Cu o dan +2 ga , oltingugurt bo‘lsa +6 dan +4 ga o‘zgardi. Elementlarning oksidlanish darajasi o‘zgarishi bilan boradigan reaksiyalarga oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deyiladi. 5 Oksidlanish darajasi atomning molekuladagi shartli zaryadi bo‘lib, u molekula hosil qilishda atom nechta elektron bergani yoki olganini ko‘rsatadi. Oksidlanish darajasi umumlashgan elektron juftning elektomanfiyligi kattaroq element atomi tomon siljishi tufayli vujudga keladi. Elektron juftni o‘z tomoniga siljitgan element atomi manfiy oksidlanish darajasiga, o‘zining elektron juftini berayotgan element atomi esa musbat oksidlanish darajasiga ega bo‘ladi. Oksidlanish darajasi musbat, manfiy yoki nolga teng bo‘lishi mumkin. Ba‘zan kasr oksidlanish darajasiga ega bo‘lgan elementlar ham uchraydi. Murakkab ionlarda atomlar oksidlanish darajalarining yig‘indisi ion zaryadiga teng. 6NH3+(-3+4=+1), MnO4-(+7-8=-1), Cr2O72-(+12-14=-2), SO42-(+6-8=-2), PO4 3-( +5-8=-3) va hokazo. Bir elementni oksidlanish darajasining qiymati bir nechta bo‘lishi mumkin. H2S, S, SO2, SO3, H2SO3, H2SO4 dagi oltingugurtni oksidlanish darajasi -2, O, +4, +6, +4 va +6 ga teng. Ularni ichida eng kichik oksidlanish darajasiga ega bo‘lgan element birikmasi(H2S) qaytaruvchi va eng yuqori oksidlanish darajasiga ega bo‘lgan element birikmasi (SO3,H2SO4) oksidlovchi bo‘ladi.NH3, N2, N2O, NO, N2O3,NO2, N2O5, HNO2 va HNO3 birikmalardagi azotning oksidlanish daragasi -3, O, +1,+2,+3,+4,+5, +3 va +5 ga teng. Bu birikmalardan -3 oksidlanish darajasiga ega bo‘lgan birikma (NH3) qaytaruvchi va+5 oksidlanish darajasiga ega bo‘lgan birikma (HNO3, N2O5) oksidlovchilardir.Ba‘zi bir birikmalar, masalan, Fe3O4 da kislorodning oksidlanish darajasi -2, lekin Fe uchun bunday hisoblash kasr son +8|3 ga teng. Organik birikmalarda ham oksidlanish darajasini topish ancha qiyinroq hisoblanadi. Masalan, CH3COOH da C-3 va C+3 ga teng.CH3-CH2-CH2-CH3 birikmada uglerod atomlarining oksidlanish darajasi -3,-2,-2,-3 ga teng. Download 320.57 Kb.

Download 320.57 Kb.