9
ragʻbatlantiradi. Shu sababli, avvalo, boshqaruv tizimi nima ekanligini bilib
olaylik.
Kibernetik yondashuvga muvofiq boshqaruv tizimi, boshqaruv ob‘ekti
(masalan, korxonalar, tashkilotlar va xokazo) va boshqaruv sub‘ekti, boshqaruv
apparati yigʻindisini oʻzida namoyon etadi. Boshqaruv apparati deganda
maqsadlarni shakllantiruvchi, rejalarni ishlab chiquvchi, qabul qilingan qarorlarga
talablarni moslashtiruvchi, shuningdek, ularning bajarilishini nazorat qiluvchi
xodimlar tushuniladi. Boshqaruv ob`ekti vazifasiga esa boshqaruv apparati ishlab
chiqqan rejalarni bajarish kiradi, ya`ni boshqaruv tizimining oʻzi aynan mana shu
ishlarni amalga oshirish uchun tuzilgandir.
Axborot tizimini ishlab chiqishdan maqsad – tashkiliy loyihalashtirish,
tеxnologik va hokazo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining
samaradorligini oshirishdir. Oʻrganilayotgan fan sohasini aks ettiruvchi ham
umumiy, ham ayrim xususiyatlarga ega boʻlgan tizimning koʻplab tushuncha va
ta'riflari mavjud.
Umumiy holatda
tizim, dеganda ular orasidagi va ularning xususiyatlari
oʻrtasidagi aloqalar majmuiga ega boʻlgan, ya'ni bir-biriga chambarchas
bogʻlangan qismlardan iborat butun bir ob'еktlar majmuasi tushuniladi. Bunday
ta'rifdagi tizimga quyidagilarni misol qilib kеltirish mumkin: dеtallar va
tutashtiruvchi qurilmalardan yigʻilgan mashina; xujayralarning butun majmuini
tashkil etuvchi tirik organizm, turli rеsurslar, bir-biri bilan bogʻlangan koʻplab
ishlab chiqarish jarayonlari va kishilar jamoalari yaxlitligida yuzaga kеlgan
korxonalar va hokazo. Bunday hollarda ob'еktlar (qismlar) yagona tizim sifatida
ishlaydi, ya'ni har bir ob'еkt, kеnja tizimlar, umumiy tizim oldidagi yagona maqsad
uchun harakat qiladi. Bundan tashqari tizim deganda istalgan ob‘ekt tushuniladi.
«Tizim»ni aniqlashga quyidagi atamalar kiradi: «ob'еktlar», «aloqalar»,
«xususiyatlar».