23
sxemasi uchun 2-sex elektr ta’minoti Wh
2
hisoblagich bo‘yicha aniqlanadi. 1-
sex 1-TP dan (Wh
1
hisoblagich) va 2-TP dan (Wh
3
va Wh
2
hisoblagichlar
ko‘rsatkichlari ayirmasi) ta’minlanadi.
Shunday qilib, 1-sexning elektr
iste’molini 1-sex = Wh
1
+(Wh
3
- Wh
2
) ifoda bo‘yicha aniqlash mumkin.
Wh
3
hisoblagich ko‘pincha TP da emas, bosh pasaytiruvchi
podstansiya (BPP) da, ya’ni ta’minot kabeli oxirida o‘rnatiladi.
1.3 – rasm. Texnik hisobga olish tizimida elektr energiya iste’molini hisobga
olish: TP – transformator podstansiyasi; Wh – elektr energiya hisoblagichlari.
Odatda sexlar va texnologik uskunalar bo‘yicha
elektr energiya
iste’molini hisobga olishni ajratishni amalga oshirish uchun qo‘shimcha
hisoblagichlar o‘rnatilishi, qayta ulanishlarni amalga oshirish va
podstansiyalarni tartiblashtirish zarur.
Bozor
munosabatlarining
rivojlanishi,
korxonalarni
qayta
modernizatsiya qilish, ularning alohida bo‘linmalarini texnologik
jarayonlarga bog‘liq ravishda ajratish va tijorat tomonidan mustaqil, lekin
ishlab chiqarishni energiya ta’minoti umumiy sxemasi orqali bog‘langan –
tijorat va texnik asosida hisobga olish subabonentlari
bir tizim doirasida
birlashadi. Mos ravishda tijorat va texnik hisobga olish tizimi ENHAT lari
alohida hamda yagona tizim sifatida ishlatilishi mumkin.
Wh
1
Wh
2
Wh
3
1-sex
2-sех
2-ТP
1-ТP
24
Ikki turdagi tijorat va texnik hisobga olish tizimi o‘ziga xos
xususiyatlarga ega. Tijorat asosida hisobga olish tizimi konservativ
(mutaasib) tizim bo‘lib, u o‘rnatilgan energiya ta’minoti sxemasiga ega. Bu
tizim uchun yuqori aniqlikdagi hisoblash asboblarini o‘rnatilishi talab
qiladigan uncha katta bo‘lmagan iste’mol nuqtalarining bo‘lishi xarakterli,
past va o‘rta pog‘ona ENHATlari vositalarining o‘zi esa O‘z
Standart
agentligining o‘lchash vositalari reestridan tanlanishi kerak. Bundan tashqari,
tijorat asosida hisobga olish tizimlari majburiy tartibda muhrlanadi, bu
korxona xodimi tomonidan nazarda tutilmagan operativ o‘zgartirishlarni
kiritilishi mumkinligini cheklaydi. Texnik hisobga olish tizimi aksincha,
ishlab chiqarishga o‘zgarayotgan talablarni aks ettirish bilan dinamik va
doimo rivojlanmoqda. Texnik hisob asosida nazorat qilish tizimi O‘z Standart
o‘lchash vositalari reestriga kiritilmagan asboblardan foydalanishga ruxsat
etadi, lekin bunda tijorat va texnik hisobga
olish tizimlaridan energiya
resurslaridan foydalanish bo‘yicha ma’lumotlar nobalansi sabablarini
aniqlashtirilishiga bog‘liq muammolar vujudga kelishi mumkin. Energiya
ta’minoti tashkilotlari hisoblagichlarida muxrlashning bo‘lmasligi korxona
bosh energetigi xizmatiga energiya resurslarini texnik nazorat qilish va
korxona energiya ta’minoti sxemasiga kiritilgan joriy o‘zgartirishlar,
hisoblagichlari ko‘rsatkichlariga o‘zgartirishlarni kiritish imkoniyatini beradi.
Tijorat va texnik hisobga olish tizimlarining bu kabi o‘ziga xos
xususiyatlarini
hisobga olib, sanoat korxonalarida ENHATni qurish va uni
ishlatish bilan iqtisodiy sarf harajatlar narxini optimallashtirish lozim.
