-rasm. TK-2 tipdagi qattiqlikni o„lchash asbobining

Download 1,97 Mb. Pdf ko'rish
bet	19/53
Sana	22.11.2023
Hajmi	1,97 Mb.
	#103279

1 ... 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 53

Bog'liq
Materialshunoslikning fundamental asoslari

16-kulachokli blok; 17- doimiy yuktosh; 18-19- yuktoshlar; 20-osma; 21-richag; 22-tros; 23-indikator.

5.1-rasm. TK-2 tipdagi qattiqlikni o„lchash asbobining
umumiy ko„rinishi va kinematik sxemasi: 1-shpindel; 2-prujina;
3-cheklagich; 4-vint; 5-apravka; 6-namuna; 7- stol; 15-dasta;
9- baraban; 10-klavish; 11-vint; 12-uzatma; 13-tumbler; 14-shtok;
16-kulachokli blok; 17- doimiy yuktosh; 18-19- yuktoshlar;
20-osma; 21-richag; 22-tros; 23-indikator.

Bu usulda materiallarning qattiqligini aniqlashda TK-2 asbobidan,
moslama sifatida plita, prizmalardan, shtangensirkul yoki chizig‗ichdan
foydalaniladi. 5.1-rasmda qattiqlikni o‗lchashda keng foydalaniladigan
TK-2 asbobining ko‗rinishi va kinematik sxemasi keltirilgan. Rasmdan
ko‗rinadiki, uning korpusining yuqori qismida sinaladigan materialga
uchlik orqali yuklamani qo‗yuvchi richag 21, pastida esa stol 7 ni
zaruriyatga ko‗ra yuqoriga ko‗taruvchi yoki pastga tushiruvchi mexa-
nizmi bor. Bu usulning mohiyati shundan iboratki geometriya 2,5; 5
yoki 10mm bo‗lgan toblangan po‗lat sharcha mos ravishda 1,87; 7,5 va
30 kN yuklanish bilan sinalayotgan sirtga botiriladi. Namuna sirtida
qoladigan iz diametri bo‗yicha qattiqlik aniqlanadi (5.2-rasm, a). Iz
diametri darajalariga bo‗lingan maxsus lupa bilan o‗lchanadi. Amalda iz
diametri bo‗yicha HB bilan belgilangan qattiqlik sonini aniqlash
imkonini beradigan jadvallardan foydalaniladi.

Qattiqlikni Brinell usuli bilan o„lchash
Bu usuldan asosan toblanmagan metall va qotishmalarning (prokat,
pakovka, quyma va xokazolarning) qattiqligini aniqlashda qo‗llaniladi.
Bu usul bilan o‗lchangan qattiqlik bo‗yicha metallning cho‗zilishidagi
mustahkamligi haqida hukm chiqarish mumkin, chunki qattiqlik bilan

27
5.2-rasm. Qattiqlikni o„lchash;
a - Brinell usuli bilan; b - Rokvell usuli bilan; d - Vikkers usuli bilan

mustahkamlik o‗rtasida quyidagi bog‗lanish mavjud: pakovka va
prokatlar uchun

v
=(0,34-0,36)·HB, po‗lat quymalari uchun

v
=(0,3-
0,4)·HB, kul rang cho‗yan uchun

v
=0,12·HB. Shunday qilib, qattiqlik
qotishmalarning mustahkamlik asoslarini belgilovchi tavsifnoma bo‗lib
xizmat qiladi.

Download 1,97 Mb.

1 ... 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 53

Download 1,97 Mb.

Pdf ko'rish