53
1-qolip devori, 2-mayda teng o„qli kristallar, 3-daraxtsimon
kristallar, 4-teng o„qli katta o„lchamli orientirlanmagan kristallar,
5-cho„kish g„ovaklari, 6- cho„kish bo„shlig„i.
3.5 - rasm. Temirdagi allotropik o„zgarish sxemasi
Allotropiyaning
mohiyati shundan iboratki, qizdirilganda qattiq
metallda yangi kristallanish markazlari paydo bo‗ladi.
Bu esa yangi
panjara paydo bo‗lishiga olib keladi. Panjara hosil bo‗layotganda u
qizdirilsa, issiqlik yutiladi, sovitilganda esa issiqlik ajralib chiqadi.
Shuning uchun kristall panjara shakllanganda harorat o‗zgarmas qoladi,
egri chiziqdagi to‗g‗ri uchastka bu holatga mos keladi (2.5- rasm).
Temirdagi allotropik o‗zgarishlar texnikada muhim ahamiyatga ega.
Suyultirilgan toza temirning xona haroratigacha
sovitish egri chiziqlari
2.5-rasmda ko‗rsatilgan. 1539
C haroratgacha temir suyuq holatda
bo‗ladi. Kristallanish 1539
C
haroratda boshlanadi va
-temir hosil
bo‗ladi. Bu temir 2,53
10
-10
m o‗lchamli xajmi markazlashgan panjaraga
ega bo‗ladi; bu panjara 1392 va 911
C haroratlar oralig‗ida yangi
modifikatsiyaga 3,65
10
-10
m o‗lchamli yoqlari markazlashgan kub
panjarali
-temirga aylanadi.
Temir 911
C dan past haroratda 2,9
10
-10
m o‗lchamli
hajmi
markazlashgan panjarali magnitsiz shaklga
-temir hosil bo‗lib, so‗nggi
54
haroratli turg‗unlik sodir bo‗ladi, unda 2,87
10
-10
m o‗lchamli hajmi
markazlashgan panjara saqlanadi.
