201
Umumiy teoremalarda nuqta harakatini ixtiyoriy ikki A va
B joyidagi
shartlar yordamida tenglama tuziladi hamda noma’lum aniqlanadi. Ularning
kamchiligi (cheklanganligi) shundaki, faqat 1 ta tenglama tuziladi va 1 ta
noma’lum topiladi.
4.1.3.Moddiy nuqta harakat miqdorining oʻzgarishi haqidagi teorema.
A.
MODDIY NUQTANING HARAKAT MIQDORI.
Moddiy nuqtaning
harakat miqdori
deb, nuqtaning massasini tezlik vektoriga
koʻpaytmasiga teng boʻlgan vektor qiymatga aytiladi:
. (4.12)
4.6-shakl.
Harakat miqdori nuqtaning tezlik vektori bilan bir xil yoʻnalgan boʻlib, qiymati
uning massasiga bogʻliq (4.6-shakl). Birligi esa [kg
] da oʻlchanadi. Harakat
miqdori xuddi kinetik energiyaga oʻxshab, dinamikada muhim ahamiyatga ega.
Ayniqsa bir necha nuqtalar (mexanik sistema ) dinamikasida bu yaqqol koʻrinadi.
B. MODDIY NUQTAGA TA’SIR ETUVCHI KUCHNING IMPULSI.
Kuchning elementar impulsi
deb, kuch vektori ni kuch ta’sir
etayotgan biror
kichik vaqt oraligi
ga koʻpaytmasiga teng boʻlgan vektor kattalikka aytiladi:
=
, (4.13)
bunda
.
Agar kuch miqdori va yoʻlishi jihatidan oʻzgarmasa,
=
, (4.14)
kuch miqdori va yoʻlishi jihatidan vaqt davomida oʻzgaruvchan boʻlsa, integral
formuladan aniqlanadi:
0
S
M
m
202
=
(4.15)
Kuch impulsining birligi [
N
] boʻlib, dinamikada kuchning ta’sir
doirasini
aniqlaydi. Agar ta’sir etuvchi kuchlar n-ta boʻlsa, kuchini ularning teng ta’sir
etuvchisi deb qarash mumkin:
(4.16)
