25
Bu kuchning miqdori
Q=
а
q
(1.21)
formula orqali aniqlanadi va shu kuch AB kesmaning o‘rtasiga qo‘yiladi.
2)
Ma‘lum kesm ada chiziqli qonun bilan yoyilgan
o‘zgaruv chi k uc hlar
(1.19,b-shakl). Bunga suvning plotina devoriga
ko‘rsatadigan bosim kuchi misol bo‘lishi mumkin.
Suvning bosim kuchining
maksimumi suvning ostki yuzasida, minimumi (nol qiymati) suvning sathida
bo‘ladi.
1.19-shakl.
Bunday kuchlar sistemasi uchun intensivlik
q
o‘zgaruvchan qiymatga ega
bo‘lib, noldan maksimumgacha o‘zgaradi. Statik hisoblash ishlarida bunday
kuchlar sistemasining teng ta’sir
etuvchisi
Q -ning qiymatini, bir jinsli ABC
uchburchakli plastinaning og‘irlik markazini aniqlash kabi hisoblanadi.
Bu kuch moduli bo‘yicha,
Q=a
q/2
(1.22)
formula
orqali aniqlanib, Q kuch ABC uchburchakning maksimum tomonidan
a/3
masofada qo‘yiladi.
3)
Ma‘lum kesm ada ixtiyoriy qonun bilan taqsim langan
o‘zgaruv chi kuchlar
(1.19,c-rasm). Bunday kuchlar sistemasining teng ta’sir
etuvchisi Q kuchning moduli shu ABDE shaklning yuzasiga bog‘liq bo‘lib, uning
ta’sir chizig‘i og‘irlik markazini kesib o‘tadi.
4)
Aylananing yoyi bo‘ylab bir xilda taqsim langan kuc hlar
(1.20-shakl). Bunday kuchlarga silindrsimon idishlarga
quyilgan suyuqliklarning
yon devorlariga ko‘rsatadigan gidrostatik bosim kuchi misol bo‘la oladi.
26
1.20-shakl.
Agar yoyning radiusi R va
BOD =
AOD=
bo‘lsin. OD- simmetriya o‘qi
bo‘lib,
Ox
o‘qi shu o‘q bo‘ylab yo‘nalgan bo‘lsin. Yoyga ta’sir qilayotgan
kesishuvchi kuchlar sistemasining teng ta’sir etuvchisi
Q
, albatta, shu
simmetriya
o‘qi
Ox
bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.
Uning moduli
Q=Q
x
.
Teng ta’sir etuvchi Q kuchning son qiymatini aniqlash uchun, yoyda
kichkina
element tanlab olamiz, uning o‘rni
burchak orqali belgilanadi,
elementar yuzachaning uzunligi ds=R d
bo‘ladi. Shu elementar yuzachaga ta’sir
qilayotgan kuchning miqdori dQ=q ds=q R d
-ga teng bo‘lib, uning
Ox
o‘qidagi
proyektsiyasi dQ
x
=dQ
cos
=q R cos
d
bo‘ladi.
Q
kuchning moduli
Q
Q
dQ
qR
d
qR
x
cos
sin
2
1.20-shakldan ko‘rinib turibdiki, R sin
=AB/2
bo‘lgani uchun
Q=q h ,
(1.23)
bu yerda h=AB,
AB yoyni tortib turuvchi vatarning uzunligi;
q
-yukning
intensivligi.
