143
1)
bir jismning ustida ikkinchi jism sirpanmasdan dumalasa, ularning bir-
biriga tegib turgan nuqtasi
P
tezliklar oniy markazi boʻladi (3.29-shakl).
2) agar tekis
shakl A nuqtasining tezligi
va
B nuqtasining tezligi
yoʻnalishi ma’lum boʻlsa, ularga perpendikulyar chiziqlar oʻtkazib,
kesishish
nuqtasi -
P
tezliklar oniy markazi topiladi (3.30-shakl).
3) agar tekis shakl A va B nuqtalarining tezlik vektorlari oʻzaro parallel va
bir tomonga yoʻnalgan boʻlsa, ularning boshlangʻich tomonidan perpendikulyar va
uchlarini tutashtirish yordamida
P
tezliklar oniy markazi topiladi (3.31-shakl).
3.31-shakl.
4) agar tekis shakl A va B nuqtalarining tezlik vektorlari oʻzaro parallel, va
turli tomonga yoʻnalgan boʻlsa, ularning boshlangʻich
tomonidan perpendikulyar
va uchlarini tutashtirish yordamida
P
tezliklar oniy markazi topiladi (3.32-shakl).
3.32-shakl.
5) agar tekis shakl A va B nuqtalarining tezlik vektorlari oʻzaro parallel,
bir tomonga yoʻnalgan va qiymatlari teng boʻlsa, ularning boshlangʻich tomonidan
va uchlaridan
perpendikulyar chiqarsak,
ular kesishmaydi,
demak tezliklar oniy
markazi da , yani jism ilgarilanma harakatda boʻladi (3.33-shakl).
144
3.33-shakl.
Tezliklar oniy markazi usulining asosiy formulasi aylanma harakatdagi jism
nuqtalarining tezligi formulasidan
V = R
keltirib chiqariladi: 3.30-shakldan
= AP
va
= BP
demak =
=
. (3.65)
