140
3.26-shakl.
Isbot:
Faraz qilaylik, tekis shakl t vaqt davomida
I-holatdan II-holatga
oʻtgan boʻlsin. Tekis shaklda biror AB kesma olib,
A nuqtani qutb nuqta deb
tanlab, I-holatdan III-holatga ilgarilanma kochish qilamiz va A atrofida aylantirib,
II-holatga olib kelamiz. Yoki B nuqtani qutb deb tanlab,
I-holatdan IV-holatga
ilgarilanma va B atrofida aylantirib, II-holatga erishiladi. Demak,
teorema
geometrik ravishda isbot qilindi.
Tekis shakl S ning Oxy tekislikdagi oʻrnini aniqlash uchun AB kesma va
burchak tanlab olib, harakat qonunini aniqlaymiz ( 3.27-shakl).
3.27-shakl.
A nuqtaning kinematik xususiyati ma’lum deb, qutb deb olamiz va teoremaga
asosan,
x
A
=f
1
(t),
y
A
=f
2
(t),
=f
3
(t) .
(3.60)
(3.60) tenglamalar
qattiq jismning
tekis parallel harakat qonuni
deb ataladi.
Bunda x
A
va
y
A
A qutb nuqtaning ilgarilanma harakatini,
esa
A qutb
atrofida aylanma harakatini ifodalaydi.
O
y
x
A
B
I
III
II
IV
141
B. TEKIS PARALLEL HARAKATDAGI JISM NUQTALARINING
TEZLIKLARI.
Tekis parallel harakat qilayotgan jism nuqtalarining tezliklarini 4 xil usulda
aniqlash mumkin:
1)
Vektor usulida.
2)
Proyeksiyalar usulida.
3) Tezliklar oniy markazi usulida.
4) Geometrik usulda ( tezliklar plani ).
