1-BOB. MULTIMEDIA TUSHUNCHASI
Mavzu rejasi:
Multimedia tushunchasi. Kompyuterda multimediani tasvirlash
prinsiplari. Analog, raqamli, tovushli va video ma’lumotlar.
1.1. Multimedia tushunchasi
“Multimedia” tushunchasi yaqinda paydo bo‘lgan bo‘lib, hali
aniq ta’rifga ega emas. Biroq, uning asosiy ma’nosi, uni qabul qilish
samaradorligini oshirish uchun axborotni taqdim etishning turli
shakllaridan foydalanishga bog‘liq.
Bundan tashqari, bu tushuncha insonning ma’lumot oqimini passiv
idrok etishini emas, balki boshqarish qobiliyatini ham o‘z ichiga oladi.
Shartli ravishda, axborotning multimediali taqdimotini tavsif ovchi
oltita asosiy komponent mavjud (1-rasm).
Biroq, oddiy kino ham bu vositalarning barchasiga “egalik qiladi”.
Ammo kompyuter multimedia dasturining ikkita asosiy far qi bor.
Birinchidan, foydalanuvchi axborot oqimini boshqarishi mumkin.
Kompyuter ekranida obyektlarning harakati va taqdimotini turli rejimda
tanlash imkoniyati an’anaviy kino uchun mavjud emas. Multimediali
dasturlarning bu xossasi odatda interaktivlik (inglizcha interaction – o‘zaro
ta’sir) deb ataladi. Bundan tashqari, kinofilmni ishlab chiqarish qiymati
kompyuter dasturiga qaraganda bir necha baravar yuqori.
1.1-rasm. Multimedianing asosiy komponentlari:
a – matn, b – audio, c – tasvir, d – animatsiya, e – video,
f – interaktivlik.
Multimediali axborotni taqdim etishning chiziqli va chiziqsiz
usullarga bo‘lish mumkin.
6
Ma’lumotni taqdim etishnining chiziqli usuli analogi kino bo‘lishi
mumkin. Bu filmni ko‘rib turgan kishi uning chiquvchi ma’lumotlariga
hech qanday ta’sir o‘tkaza olmaydi.
Ma’lumotni taqdim etishning chiziqsiz usuli, insonga multime-
diali ma’lumotlarni taqdim etish vositasi bilan o‘zaro aloqa qilish
orqali, ma’lumotni namoyish qilishda ishtirok etish imkonini beradi.
Bu jarayonda insonning ishtiroki interaktivlik deb ham ataladi. Inson-
kompyuter o‘zaro ta’sirining bu usuli kompyuter o‘yinlari toifalarida
to‘liq ifodalangan. Multimediali ma’lumotlarni taqdim etishning
chiziqsiz usuli ba’zan “gipermedia” deb ham nomlanadi.
Ma’lumotni taqdim etishning chiziqli va chiziqsiz usullariga misol
sifatida, taqdimot qilish vaziyatini ko‘rsatish mumkin. Agar taqdimot lentaga
yozilgan va tomoshabinlarga namoyish etilgan bo‘lsa, axborotni yetkazib
berishning bu usuli bilan ushbu taqdimotni ko‘rayotganlar ma’ruzachiga
ta’sir qilish imkoniyatiga ega emaslar. “Jonli” taqdimotda tomoshabinlar
ma’ruzachiga savollar berish va u bilan muloqot qilish imkoniyatiga ega, bu
esa ma’ruzachining taqdimot mavzusidan uzoqlashishiga, masalan, ba’zi
atamalarni tushuntirishga yoki hisobotning bahsli qismlarini batafsilroq
ajratishga imkon beradi. Shunday qilib, “jonli” taqdimotda ma’lumot,
chiziqsiz (interaktiv) usulda taqdim etilishi mumkin.
Multimediani qo‘llash sohalari juda xilma-xildir.
Ta’limda, multimedia – axborot texnologiyalariga asoslangan o‘quv
kurslari sifatida qo‘llaniladi (media ta’lim).
Ishlab chiqarishda, ayniqsa, mashinasozlik va avtomobilsozlik
sanoatida, loyihalashda multimedia ishlatiladi. Masalan, muhandisga
mahsulotni har xil nuqtayi nazardan ko‘rib chiqishga, ishlab chiqarishni
boshlashdan oldin boshqa manipulyatsiyalarni bajarishga imkon beradi
(avtomatlashtirilgan loyihalash).
Tibbiyotda, multimedia – jarrohlarni o‘qitish jarayonida ishlatiladi
(virtual jarrohlik).
Fanda, multimedia – turli jarayonlarni modellashtirish uchun ishlatiladi.
San’atda multimedianing eng ko‘zga ko‘ringan namunalari – maxsus
kino effektlari, kompyuter animatsiyasi va 3D grafikasi hisoblanadi.
Ko‘ngilochar sohadagi kompyuter o‘yinlari multimedianing eng
yaxshi namunasidir.
|
