Kompyuterda multimediani taqdim etish tamoyillari




Download 6,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/176
Sana17.05.2024
Hajmi6,82 Mb.
#239848
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   176
Bog'liq
F.F. Rajabov, N.S. Atadjanova, N.A. Irmuxamedova Raqamli

1.2. Kompyuterda multimediani taqdim etish tamoyillari
1.2.1. Analog va raqamli ma’lumotlar
Ma’lumot ikki xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin: analog va raqamli.
Analog ma’lumot uning parametrlarining uzluksiz o‘zgarishliligi 
bilan tavsifanadi. Toza ovoz, masalan, har xil balandlik (amplituda) va 
har xil chastotada bo‘lishi mumkin. Yoritilganlik darajasi (lyuks bilan 
o‘lchanadi) ham analog qiymatli jarayondir. Oddiy sinusoidal analog 
signallarning asosiy parametrlari (amplitudasi, chastotasi, fazasi) vaqt 
o‘tishi bilan uzluksiz va silliq o‘zgarishli bo‘ladi.
Diskret ma’lumotlar ba’zi parametrlarning bir qator qat’iy darajada 
ifodalanishiga asoslanadi. Masalan, xonadagi yorug‘lik tugmasi 
yoqilishi yoki o‘chishi mumkin. Yorug‘lik ba’zida bo‘lishi yoki 
bo‘lmasligi mumkin. Ya’ni faqat ikkita daraja bilan tavsifanadi. Agar 
bu darajalar ko‘p bo‘lsa, unda ma’lumotlarning raqamli taqdim etilishi 
haqida gapirishimiz mumkin.
Analog ma’lumotni raqamliga o‘tkazish oson. Buning uchun analog 
signalni bir qator diskret (ya’ni qisqa vaqt oralig‘ida doimiy) qiymatlar 
bilan o‘rnatish kifoya. Bu Analog-raqam konverteri (ARK 
yoki ingliz 
tilida ADC – analog to digital converter
) yordamida amalga oshiriladi. 
Masalan, mashhur audio-optik kompakt disklar, nutq va musi qaning 
yuqori sifatli raqamli yozuvlarini o‘z ichiga oladi. Ular sekundiga 44 ming 
marta yozilganda, ma’lum vaqtlarda ovozli signal namunasi olinadi. Har bir 
namuna ko‘p sonli sathlar bilan ifodalanadi (kvantlanadi) – 65 minggacha. 
Bu raqamli ma’lumotlar oqimi diskka ikkilik shaklida yoziladi.
Natijada, ma’lumotni lazer o‘qiy oladigan kompakt disk sizga 
sevimli qo‘shiqchilar va orkestrlarning tovushlarini misli ko‘rilmagan 
darajada, vinil plastinkaga xos bo‘lgan shivir-shivirlarsiz takrorlash 
imkonini beradi.
Bu misolda ADC ning kvantlanish chastotasi 44,1 kHz, kvant-
lashtirish sathi esa 16 ga to‘g‘ri keladi. Haqiqatan ham, 2
16
= 65 
536 (bu tovush signalini kvantlashda qadamlarning soni). Teskari 
konversiya (raqamli signallarni analogga) raqam-analog konverteri 
(RAC 
yoki ingliz tilida DAC – digital to analog converter
) tomonidan 
bajariladi. ADC va DAClar hozirda integral sxemalar (mikrosxemalar) 


8
sifatida mavjud. Ular shaxsiy kompyuter ovoz kartalarida ishlatiladi. 
Analog signallarni raqamliga aylantirish zamonaviy kompyuterlarda 
ovoz kartalari yoki audio adapterlar kabi ko‘plab qurilmalar ishining 
asosidir. Bunday kartalardagi analog signal raqamliga aylanadi, u 
shaxsiy kompyuter xotirasida, ya’ni uning qattiq diskida (magnit 
disklar asosida ma’lumotni uzoq vaqt saqlash qurilmasi) yoziladi. 
Teskari konvertatsiya analog signallarni kuchaytirgandan so‘ng ularni 
kompyuter karnaylari yordamida qayta ishlab chiqarishga imkon 
beradi. Analog ma’lumotlarni raqamli formatga o‘tkazish kompyuterda 
ma’lumotlarni qayta ishlashning kuchli vositalarini kundalik hayotga 
kiritishga imkon beradi. Masalan, kompyuterni ovoz bilan boshqarish 
va unga ma’lumotlarni kiritish mumkin bo‘ladi. Ba’zi bir muammolar 
hali ham bunday o‘zgarishlarga to‘sqinlik qilmoqda, lekin kompyuterga 
og‘zaki ma’lumotlarni kiritish uchun dasturiy mahsulotlar allaqachon 
mavjud.
Bunday muammolar orasida haqiqiy nutqni tanib olish muam-
mosi muhim hisoblanadi. Hozirda foydalanuvchilar tomonidan talaffuz 
qilinadigan ko‘p so‘zlarni tushunadigan kompyuterlar uchun ko‘plab 
dasturlar mavjud. Nafaqat individual so‘zlovchini balki xohlagan 
diktorni nutqini kompyuter xatosiz to‘liq tushuna boshlaydi. Bosma 
matnlarni skanerlash va tanib olish muammosi, shuningdek, ularning 
kompyuter yordamida qayta tiklab ovozli eshittirish allaqachon hal 
qilingan.

Download 6,82 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   176




Download 6,82 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Kompyuterda multimediani taqdim etish tamoyillari

Download 6,82 Mb.
Pdf ko'rish