17
burilish bo„ldi, ya‟ni uglevodorodlar qazib olish miqdori o„sdi, soha
infratuzilmasi yaxshilandi.
Respublikamizda 1991 yildan 1999 yilgacha neft va gaz kondensati
qazib olish o„sib bordi. 1995 yilda respublikamizga neft chetdan olib kirish
to„xtadi va neft mustaqilligi ta‟minlandi.
Respublikamiz bo„yicha 1999 yilda suyuq uglevodorodlarni qazib olish
eng maksimal miqdorga erishildi. So„nggi yillarda
tashkiliy va geologik-
texnik tadbirlar o„tkazildi va suyuq uglevodorodlarni qazib olish 7,2-7,3
mln.t. miqdorida turg„unlashdi.
Respublikamizda neftning boshlang„ich zaxirasi 81,3 mln.t, tabiiy
gazning boshlang„ich zaxirasi 6,25 trln.m
3
.ni tashkil etgan. Hozirgi vaqtda
umumiy zaxira 511,7 trln.m
3
bo„lgan 48 ta kon
ishlatish uchun tayyorlab
qo„yilgan. O„zbekistonda yiliga 60 mlrd.m
3
dan ziyod gaz qazib olinmoqdi va
uning asosiy qismi respublikada xalq xo„jaligi ehtiyojida foydalaniladi.
1.4. Xalq xo„jaligida neft va gazdan foydalanish
Hozirgi kunda xalq xo„jaligida tabiiy gazning 58,4% ichki ehtiyoj
uchun, 6,5% yer osti omborlariga, 12,5% saykling jarayoniga va 22,5%
eksportga jo„natiladi.
Kimyo sanoatida neft va neft mahsulotlarini
qayta ishlashda hosil
bo„lgan moddalar to„g„ridan-to„g„ri haydash natijasida olingan past oktanli
benzinlar, shuningdek benzol, toluol va shu kabilarni
olishda chiqadigan
qo„shimcha moddalar asosiy xom-ashyo sifatida foydalanilmoqda. Neft xom-
ashyosi neft gazi yoki suyuq neft mahsulotlari holatida kimyo sanoati uchun
tayyor mahsulot hisoblanmaydi. Ularni avval qayta ishlash natijasida faol
moddalar hosil qilinadi. Bunday moddalarga birinchi navbatda to„yinmagan
uglevodorodlardan olefinlar, etilen, propilen va butilenlar kiradi.
Kimyo
sanoatida neft va neft mahsulotlaridan xom-ashyo sifatida foydalaniladi va
yangi moddalar olinadi: suniy kauchuk,
plastmassalar, sintetik tolalar,
yuvuvchi moddalar va hakozolar ishlab chiqariladi.
18
O„zbekistonda hozirgi kunda metallurgiya sohasiga qarashli Bekobod
metallurgiya zavodi, Olmaliq tog„-metallurgiya
kombinati, Navoiy kon-
metallurgiya zavodi , barcha turdagi mashina va elektr energiyasi ishlab
chiqaradigan zavodlar va shu kabilar neft va
gazdan foydalanuvchi asosiy
sanoat korxonalari hisoblanadi.
Shurtan gaz kimyo majmuasini va suniy suyuqlik yoqilg„isini ishlab
chiqaradigan zavodning istiqbolli kelajagi tabiiy gazni qazib olish jarayoni bilan
chambarchas bog„langandir.
