42
2) Gazni qayta ishlash zavodi (GQIZ) uchastkasidan siquv kompressor
stansiyasigacha quduq mahsuloti suyuqlik va gaz fazalariga (birinchi ajratish
pag„onasi) ajratiladi. Bu uchastkalarda yetarli darajada chidamli dispergatsiyali
yuqori qavushqoqli suv neft gaz emulsiyalarining suyuq fazalari hosil bo„ladi;
3) SNS-gaz yig„ish tarmog„i (GYT). Bunda neftli gaz elementi sig„imlarda birinchi
pag„onali ajratishdan o„tkaziladiajratish qurilmasining bosimi ostida gazni yig„ish
tarmog„iga beriladi;
4) SNS (DNS)- NKTQ (UKPN). Ba‟zi bir neft
regionlarida bunday tugunga
mahsulotlarni markaziy yig„ish punkti deyiladi;
5) SNS-SDTQ (UPSV) suvni dastlabki tashlash qurilmasi;
6) SDTQ-shaxobchali nasos stansiyasi (ShNS-KNS). Suvning ajratib olingan
fazasi rezervuarlardan nasos yordamida ShNSga beriladi va qatlamga haydaladi;
7) ShNS-qatlam. Mexanik aralashmalardan va neft mahsulotlaridan tozalangan suv
fazasi ShNS yordamida quvur uzatmalar orqali haydovchi quduqqa va keyin
qatlamga beriladi.
2.6 - rasm. Quduq mahsulotlarini yig„ish va tayyorlash tizimi:
1-
mahsuldor qatlam; 2- botma (cho„kma) nasos; 3- nasos-kompressor quvurlari;
4-mustahkamlash tizmasi; 5-qazib oluvchi quduqning usti; 6-guruhli o„lchash
qurilmasi; 7- shaxobchali nasos stansiyasi; 8- suvni oraliqli yig„ish qurilmasi;
9-
siquv nasos stansiyasi; 10- gaz yig„uv tarmog„i; 11- magistral qvur uzatma;
43
12-mahsulotlarni markaziy yig„uv punkti; 13-suvni tayyorlash tuguni; 14-
haydovchi bosim quvuri; 15-haydovchi quduqning mustahkamlash tizmasi; 16-
nasos-kompressor quvuri; 17- paker; 18- qatlam.
Qovushqoqlik emulsiyaning eng muhim texnologik tavsifi hisoblanadi.
Emulsiyaning qovushqoqligi suvsiz neftni fizik-kimyoviy xossalarini (smolani,
asfaltenlarni,
zichlikni, qovushqoqlikni), ularni dispersligini, harorati va suvning
miqdorini aniqlaydi. Neftning suvlanganligini oshishi bilan uning emulsiyaning
qovushqoqligi qonuniy o„sadi.
Neftning suvlanganlik ko„rsatgichi 70..75%dan yuqori bo„lganda emulsiya
agregativ nobarqaror bo„ladi va fazali suv tarkibli (30..60%)
emulsiyaga ajralib
qolishga olib keladi hamda ularni qovushqoqligini pasaytiradi. Qovushqoqikni
pasayishi emulsiyani yetarlicha tabiiy haroratini yuqori bo„lishga olib keladi va u
298..308K atrofida bo„ladi.
Suvlangan neyftlarni qazib olish va yig„ishda doimiy emulsiyalarni paydo
bo„lish earayoni ketadi va uning xossasi vaqt davomida to„xtovsiz o„zgarib turadi.
Markaziy yig„uv punktiga to„planadigan neftni tovar kondensatsiyasini
tayyorlashni
kerakli
parametrlarining
yaxlitligi
suvneft
emulsiyasining
chidamligiga bog„liq bo„ladi. Neft-suv emulsiyasining bardoshligi ko„pgina
omillarga bog„liq bo„ladi: neft va qazib olinadigan yo„ldosh suvning fizik
kimyoviy
xossalariga, tabiiy barqarorlashtiruvchi emulsiyani, asfalt smola
komponentlarini neftdagi tavsifiga va miqdorining tarkibiga bog„liq bo„ladi.
Emulsiyaning barqarorligi haroratga, gazsizlantirish darajasiga, parafinli va
aromatik ugolevodorolaning neftdagi miqdoriga va tarkibiga bog„liq bo„ladi.
Konlarda oldindan suvni tashlash muhim texnologik usul bo„lib, suqliklarni qayta
haydashdaga xarajatlarni kamaytiradi, neft uzatmalaridagi falokatlarni oldi olinadi
va neftni markaziy yig„uv punktlarida tayyolashdagi xarajatlarni kamaytiradi.
Kon markaziy yig„ish punktilan (MYP) uzoq masofada joylashganda qazib
olinadigan neftning suvlanganligi oshishi va tashiladigan
mahsulotning hajmini
ko„payganligi quvur uzatmalarining gidravlik ish rejimini murakkablashtiradi.
Neftning suvlanganligi 70%dan yuqori bo„lganda hamma suv
emulsiyalangan holatda bo„lmaydi va kommunikatsiya tizimi orqali yig„ishda uch
44
fazali gazsuyuqlik oqimi harakatlanadi. Bunda suyuqlik fazasi konsentratsiyali neft
emulsiyasi va erkin suv holati ko„rinishida bo„ladi. Bunday emulsiyalar
tashilganda neft uzatmalarini korroziyalanishga oib keladi. SNSlarida neft bir- yoki
ikki bosqichli gazsizlantirish amalga oshiriladi.
