O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti xusanova onarxon g‘aybullaevna

Download 1,32 Mb. Pdf ko'rish
bet	29/106
Sana	27.05.2024
Hajmi	1,32 Mb.
	#255327

1 ... 25 26 27 28 29 30 31 32 ... 106

Bog'liq
BIOLOGIYA

Peroksisomalar

Lizosomalar
Lizosomalar birinchi marotaba belgiyalik biokimyogar De Dyuv tomonidan
1955 yilda aniqlangan. Lizosomalar bir hujayrali organizmlar va barcha
sutemizuvchi hayvonlar buyrak hujayralarida aniqlangan va o‘rganilgan. Lizosoma
zarrachalari kattaligi o‘rtacha 0,2-0,4 mkm bo‘lib, dumaloq shaklga ega. Bu
tanachalar bir qavatli qalinligi 80 Å bo‘lgan membrana bilan o‘ralgan. Lizosomalar
odatda yuqori elektron zichlikka ega. Lizosomalar oqsil, nuklein kislota,
polisaxarid va lipidlarni parchalovchi kislotali sharoitda ta'sir etuvchi gidrolitik
fermentlarga boy. Lizosoma fermentlari ichidagi kislotali fosfataza muhim
ahamiyatga ega. Lizosomalarning asosiy fiziologik faoliyati uning hujayra ichida
moddalarni pinotsitoz va fagotsitoz yo‘li orqali hazm qilinishdir. Masalan,
qalqonsimon bez hujayralaridagi lizosoma tireoid gormonni hosil qilishda,
urug‘lanishda tuxum hujayraga spermatozoidni kirishi uchun tuxum hujayra
qobig‘ini eritishda ishtirok etadi.
Lizosomalarning hosil bo‘lishi Goldji kompleksi va pinotsitoz, hazm
vakuolalarini hosil qiluvchi plazmatik membrana bilan bog‘liq. Har xil patologik
jarayonlarda lizosoma fermentlari sintezining buzilishi, birlamchi lizosomalar
rivojlanishining kuchayishi yoki susayishi ular membranasining erishi va
gidrolazalarning sitoplazmaga chiqishi kuzatiladi. Organizmning vitamin va
gormonal balansining buzilishi lizosoma aktivligi o‘zgarishiga olib keladi.
Peroksisomalar
Peroksisomalar bir qavatli membrana bilan o‘ralgan strukturalar bo‘lib,
kattaligi 0,3-1,5 mkm dir. Struktura markazida nukleoid joylashgan. Nukleoid
sohasida kristallsimon fibrilla va naychalardan tashkil topgan tuzilmadir.
Peroksisomaning muhim fermentlari katalaza, oksidaza, uratoksidaza va boshqalar.
Katalaza fermenti zaharli modda bo‘lgan N
2
O
2
ni parchalaydi. Peroksisoma
lizosoma kabi endogen va ekzogen hujayra substratlarni parchalab muhim himoya
vazifasini bajaradi, yog‘ va uglevod parchalanish reaksilarida ishtirok etadi.

O‘simlik hujayrasida
vakuola
uchraydi. Uning asosiy qismini suv tashkil qilib,
unda erigan holdagi mineral va organik moddalar hamda moddalar almashinuvi
natijasida hosil bo‘lgan zahira yoki chiqindi moddalar uchraydi. Protoplast tashqi
tomondan sellyulozadan iborat qattiq qobiq bilan o‘ralgan bo‘ladi.
Sferosoma
yog‘larni bo‘yashda ishlatiladigan qora sudan, sudan III, rodamin V
bilan bo‘yaladi. Perner (1958) shunday xulosaga keladi: sferosomalar yog‘
tomchilari singari elastik hosilalar bo‘lmay, balki fermentativ aktivlik xususiyatga
ega bo‘lgan organoidlardir.

Download 1,32 Mb.

1 ... 25 26 27 28 29 30 31 32 ... 106

Download 1,32 Mb.

Pdf ko'rish