• 6-Mavzu: Organizmlarni klassifikatsiya qilish prinsiplari va usullari Tayanch so‘z va iboralar
  • 6.1. Organizmlarni klassifikatsiya qilish tarixi
  • Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollar




    Download 1,32 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet37/106
    Sana27.05.2024
    Hajmi1,32 Mb.
    #255327
    1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   106
    Bog'liq
    BIOLOGIYA

    Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollar: 
    1. 
    Oqsil moddalarning ahamiyatini tushuntiring. 
    2. Sitoplazma organellari va ularning funksiyalari nimadan iborat? 
    3. Suv va mineral moddalarning organizmlar uchun ahamiyatini yoriting. 
    4. Aminokislotalar, nuklein kislotalar va ularning organizmlar uchun ahamiyatini 
    tushuntiring. 
    5. Hayot uchun modda va energiya almashinuvining ahamiyati nima- dan iborat? 
    6. Tirik organizmlarga nisbatan termodinamikaning qonunlarini qo‘llash 
    mumkinmi? 
    7. Organizmlar darajasida metabolizm deganda nimani tushunasiz. 
    6-Mavzu: Organizmlarni klassifikatsiya qilish prinsiplari va usullari 
    Tayanch so‘z va iboralar: ekologiya, biogeografiya, molekulyar-genetik, 
    morfologiya, tur, avlod, oila, sinf, evolyusiya, filogenetik sistema, differensiya, 
    embrion, xromosoma, aminokislota,
    6.1. Organizmlarni klassifikatsiya qilish tarixi 
    Sistematika bilimlarining genetika va biokimyoda, urug‘chilik va seleksiyada, 
    hattoki ekologiya va biogeografiya fanlarida ham o‘rni beqiyos. Tabiatni muhofaza 
    qilishni ham sistematik bilimlarsiz to‘la to‘kis amalga oshirib bo‘lmaydi. Turli 
    tuman hayvonlar va o‘simliklar dunyosini tasvirlab ma'lum bir sistemaga solib 
    o‘rganish qadim zamonlardan boshlangan bo‘lib, u bir necha davrni o‘z ichiga 
    oladi. Organizmlarni ilk bor klassifikatsiya qilish Yunonistonlik olim Aristoteldan 
    (e.o. 384-322 y.y.) boshlangan. Aristotel' va uning shogirdi botanik Teofrast (e.o. 
    370-285 y.y.) o‘simliklarni o‘t, buta, daraxt, hayvonlarni yashash joyiga karab suv 
    hayvonlari, quruqlik hayvonlari va havo hayvonlariga bo‘ladi. Albatta, ularning 


    klassifikatsiyasi sun'iy klassifikatsiya edi. Sun'iy klassifikatsiya nomoyondalaridan 
    biri shved olimi K.Linneydir (1707-1778 y.) K.Linney 1735 yilda chop etgan 
    “Tabiat sistemasi” degan asarida tur to‘g‘risida to‘la to‘kis ma'lumotlar keltirgan, 
    uning tushunchasicha sistematikada asosiy kichik taksonomik birlik tur bo‘lib, u 
    bir-biriga o‘xshash organizmlar yig‘indisidan iborat.
    Sistematikada ma'lum mikdorda xizmat ko‘rsatgan olimlardan biri fransiyalik 
    J.B.Lamark hisoblanadi. U hayvonlarni umurtqasizlar va umurtqalilarga bo‘lib, 
    chuvalchanglar tipini yassi, yumaloq va xalqali chuvalchanglar guruhiga bo‘ldi. 
    Hayvonlar tiplari to‘g‘risida tushunchani fransuz olimi j. Kyuv'e (1769-1832) 
    fanga kiritib, hayvonlarning bir nechta tiplarini tasvirlab berdi. 
    Oila atamasi sistematikaga kiritilgandan so‘ng hayvon va o‘simliklar turlarini 
    (Species) avlodlarga (Genus), avlodlarni oilalarga (Familio), oilalarni avlodlarga 
    (Ordo), avlodlarni sinflarga (S1assis), sinflarni tiplarga (Turos, divisio) va 
    bo‘limlarni dunyoga (Regnum) bo‘linib o‘rgatila boshlandi. XIX asrda nemis olimi 
    E. Gekkel' (1834-1919) organik dunyoni 3 ta podsholikka ya'ni, protistlar, 
    hayvonlar va o‘simliklarga bo‘lib o‘rgatdi. O‘simliklar klassifikatsiyasi borgan sari 
    takomillashib bormoqda. Hozirgi kunda har bir takson uchun uning kichik yoki 
    kattalashtirilgan shakllari ishlatilmoqda, chunonchi kenja sinf, kenja tur va hokazo. 
    Ch. Darvinning evolyusion nazariyasining paydo bo‘lishi bilan organizmlarning 
    filogenetik sistemasi shakllana boshladi. Ya'ni organizmlarni klassifikatsiyalashda 
    ularning qarindoshlik belgilari va kelib chiqishiga asoslangan sistematika paydo 
    bo‘ldi. 

    Download 1,32 Mb.
    1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   106




    Download 1,32 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollar

    Download 1,32 Mb.
    Pdf ko'rish