|
Qoraqolpoq davlat universiteti ekologiya va fiziologiya
|
| bet | 1/50 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 424 Kb. | | #263569 |
Bog'liq биогеография лекция узб
O'ZBEKSITON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
QORAQOLPOQ DAVLAT UNIVERSITETI
EKOLOGIYA VA FIZIOLOGIYA
kafedrasi
“Biogeografiya” fanidan
ma'ruzalar to'plami
NUKUS
Biogeografiya, uning boshqa fanlar bilan bog'liqligi va amaliy ahamiyati.
Rejasi:
1. Biogeografiya fanining o'rganadigan ob'ekti.
2. Biogeografiyaning boshqa fanlar bilan bog'liqligi.
3. Biogeografiyaning qisqacha rivojlanish tarixi.
4. Biogeografiyaning amaliy ahamiyati.
Таяныш сөзлер. Biogeografiya, fitogeografiya, zoogeografiya, mikroorganizmler geografiyası, geomorfologiya, gidrologiya, klimatologiya, topıraqtanıw, landshafttanıw, kartografiya, ekologiya, biotsenologiya, ekologiyalıq biogeografiya, paleontologiya, flora, fauna, biota, biom, floristiko-faunistikalıq, salıstırmalı-regionallıq, kauzallı-sebepli.
Biogeografiya - bu organizmlar jamoasi va ularning komponentlarining yer yuzida joylashishi, geografik tarqalishi haqidagi fan. Boshqacha aytganda biogeografiya - sayyoramizdagi hayvon va o'simliklar qatlamini o'rganadi, shuningdek tur va boshqa organizmlarning taksonomik guruhlarining (sinf, turkum va boshqa) geografik tarqalish qonuniyatlarini o'rganadi.
Qadimda biogeografiya o'simliklar geografiyasi (fitogeografiya), hayvonot geografiyasi (zoogeografiya) bo'lib o'rganilgan bo'lsa, keyingi yillarda biogeografiya qo'ziqorinlar geografiyasi va mikroorganizmlar geografiyasi deb bo'linib o'rganila boshladi.
Biogeografiya - bu chegaraviy fan bo'lib, uning keyingi vaqtlari o'rganish masalalari kengaymoqda. Bunday ikki fan chegarasida rivojlanayotgan fanlar qatoriga masalan: biokimyo-biologiya va kimyo fani orasida, geokimyo-geologiya va kimyo orasida, geofizika-geologiya va fizika orasida va boshqalar. Biogeografiya, yuqorida aytib o'tganimizdek organizmlar va ularning jamoalarning geografik tarqalishini yoki fan ob'ekti asosida o'rganadi: geografiya - (geografik tarqalishini) va biologiya (organizmlarning tarqalishini). Bir tomondan, biogeografiya bu umumiy fizik geografiyaning bo'limi hisoblanadi, (geomorfologiya, gidrologiya, klimatologiya, tuproqshunoslik). Ikkinchi tarafdan, sistematika, fiziologiya, organizmlar ekologiyasi va boshqa fanlar bilan birgalikda biologiyaning tarkibiga kiradi. Yuqorida aytib o'tilganlarga asoslanib biogeografiyaning har xil geografik va biologik fanlar bilan bog'liq ekanligini ko'ramiz.
Geografik fanlardan biogeografiya uchun ahamiyatli o'rinni - landshaftlashtirish egallaydi, u tabiiy hududiy kompleks haqidagi fan bo'lib, uning tarkibiga biogeografiyadan boshqa landshaft komponentlarini xarakterlovchi - klimatologiya, geomorfologiya, gidrologiya, tuproq geografiyasi kabi fanlar kiradi. O'z navbatida hududiy geografiya ham katta ahamiyatga ega.
Biogeograflarning fazifasida eng ahamiyatli o'rinda kartografiya usuli egallaydi. Usiz bo'lishi mumkin emas. Biogeografik xaritalar maxsus kartalarga kiradi. Ular o'zining tematikasi va kartografik yechish uslubi bo'yicha har xil bo'ladi. Shuning uchun biogeograf kartografiya usulini yaxshi bilish kerak.
Biologik fanlar ichida biogeografiyaga yaqini - bu ekologiya va biotsenologiya hisoblanadi. Biogeografiyaning bir bo'limi - bu ekologiya bolib u - organizmlarning o'zaro va tashqi muhit bilan bog'liqligini o'rganadi. Keyinchalik u ekologik biogeografiya nomi bilan ataladi. Ekologik biogeografiya - bu yer sharidagi organizmlarning hududiy ekologik aloqalarini, o'zgachaliklarini o'rganadi. Ekologik qonuniyatlarini bilish orqali bizlar hududiy farqlarining sababini bilib olamiz.
Biotsenologiya - organizmlar jamoasi haqidagi fan bo'lib, u biogeografiyadagi jamoaning dinamikasi va tuzilishi haqida ma'lumot beradi. Ushbu ma'lumotlar asosida biogeografiya organizmlar jamoasining geografik faqlarini va ularning geografik tarqalish qonuniyatlarini o'rganadi.
Biogeoraf uchun tarixiy geologiya va paleontologiya ham katta rol o'ynaydi. Biogeografiya uchun har xil geologik davrlarda okean va materiklarning o'zaro aloqalarining o'zgarishi, o'tgan eradagi iqlimiy o'zgarishlar bo'yicha ma'lumotlarni bilish hamda qazilma o'simlik, hayvon qoldiqlarini o'rganish biogeograflarga hozirgi zamon organizmlarining tarqalish sabablarini, uning ekologik farqi bilan birga geologik davrlar bilan bog'liq sabablarini aniqlashga imkoniyat yaratadi.
|
| |
