O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti xusanova onarxon g‘aybullaevna

qo‘sh urug‘lanish deyiladi va quyidagicha amalga oshadi. Chang donachasi 
urug‘chining tumshuqchasiga kelib tushgach, o‘zining intina (ichki) qobig‘i 
hisobiga chang naychasi hosil qiladi va u ekzina qobig‘ining teshiklaridan o‘sib 
chiqadi. Chang naychasi urug‘chining ustunchasi bo‘ylab tuguncha tomon o‘sadi 
va urug‘ kurtakning mikropile qismiga yetib olib, uning teshigi orqali murtak 
xaltachasining ichiga kiradi hamda tuxum apparati bilan to‘qnashadi. 
Chang naychasining uchi tuxum apparatining sinergid (yo‘ldosh) hujayralari 
bilan to‘qnashib yoriladi, sinergidlar esa parchalanib ketadi. Yorilgan naycha 
ichidagi ikkita sperma suyuqliklari bilan birgalikda murtak xaltachasi ichiga 
tushadi va ularning biri tuxum xujayra bilan qo‘shiladi. O‘simliklarning 
urug‘lanishida tuxum xujayra yadrosining sperma yadrosi bilan qo‘shilishi asosiy 
jarayon bo‘lib, urug‘langan tuxum hujayradan zigota hosil bo‘ladi. Zigotadan esa 
urug‘ning murtagi rivojlanadi. 
Murtak xaltacha ichiga kirgan ikkinchi sperma yadrosining markaziy qo‘sh 
yadrolar (hujayralar) bilan qo‘shilishidan esa triploid (xromosomasi uch karra 
bo‘lgan) endosperm rivojlanadi. U urug‘ murtagi uchun zarur oziq moddalarni 
saqlaydigan vositadir. 
Murtak xaltachasining ichidagi boshqa hujayralar endospermga so‘rilib 
ketadi. O‘simlik gullaganda bitta spermaning tuxum hujayra bilan, ikkinchi 
spermaning markaziy hujayralar (yadrolar) bilan qo‘shilishi 
qo‘sh urug‘lanish 
deyiladi (4-rasm). Bu hodisani 1898 yilda rus olimi S.G.Navashin kashf etgan. 
Urug‘lanish jarayoni organizm turining yashab qolishi uchun zarur shart 
bo‘lib, uning natijasida xromosomaning diploid soni tiklanadi, boshlang‘ich avlod 
bilan keyingi avlodlar o‘rtasida moddiy ketma-ketlik ta'minlanadi. Bir organizmda 
(duragayda) ikki va undan ortiq organizmlarning irsiy belgi va hususiyatlari 
mujassamlantiriladi.

Download 1,32 Mb.