O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti xusanova onarxon g‘aybullaevna

Download 1,32 Mb. Pdf ko'rish
bet	89/106
Sana	27.05.2024
Hajmi	1,32 Mb.
	#255327

1 ... 85 86 87 88 89 90 91 92 ... 106

Bog'liq
BIOLOGIYA

15-rasm. Xromosomalarning qayta tiklanishi. 1 – dastlabki gomologik xromosomalar jufti. 2 – DEFH qismining uzilishi. 3 – S qismining
Deletsiya - xromosomaning ayrim qismini uzilishi. Deletsiya birinchi marotaba 1917 yili amerikalik olim Bridjes
Duplikatsiyada

Xromosoma mutatsiyalari.
Har bir tur boshqa turdan xromosomalarning
soni, shakli, hajmi bilan farqlanadi (12-rasm). Evolyutsion jarayonda
xromosomalarning soni, hajmi bilan bir qatorda tuzilishi ham o’zgargan.
Xromosomalar shakli, hajmi va tuzilishi bilan bog’liq mutasiya strukturaviy
xromosoma mutatsiyasi yoki abberatsiyasi deb nomlanadi.
15-rasm. Xromosomalarning qayta tiklanishi. 1 – dastlabki gomologik
xromosomalar jufti. 2 – DEFH qismining uzilishi. 3 – S qismining
duplikatsiya. 4 – BCD qismining inversiyasi. 5 – DE qismining inversiyasi. 6 -
inversiya DE qismining qayta joylashishi.
Xromosomalar ichida kechadigan mutasiyalar to’rt xilga bo’linadi. Bular
delesiya, duplikatsiya, inversiya va translokatsiyadir.
Deletsiya
- xromosomaning
ayrim qismini uzilishi. Deletsiya birinchi marotaba 1917 yili amerikalik olim
Bridjes
tomonidan X xromosomaning genetik tahlili orqali aniqlangan. Deletsiya
gomozigota holatda odatda letal xossaga ega. Xromosomaning juda kichik qismini
yo’qolishi letal bo’lmasligi mumkin. Lekin xromosomaning bir muncha kattaroq
bo’lagini ajrab ketishi ayanchli oqibatlarga olib keladi. Masalan, odamlarda 5
xromosomaning kalta yelkasidagi deletsiya tufayli kalla suyagining kichik bo’lishi,
bolaning rivojlanishining sekinlashishi va aqliy zaiflik kuzatiladi. Shuningdek
odamlarda 4, 13, 18 xromosomalardagi deletsiya rivojlanish nuqsonlarga,
chunonchi, aqli pastlikga sababchi bo’ladi va o’limda ham olib keladi.
Duplikatsiyada
xromosomalarning ba'zi bir qismlari ikki marotaba ortadi.
Duplikatsiyaga yo’liqqan qismlar xromosomalarda yonma-yon joylashishi va

fenotipda namoyon bo’lishi mumkin. Masalan, drozofila meva pashshasi ko’zidagi
Bar mutatsiya X xromosomadagi duplikatsiya oqibatida paydo bo’lgan. Bar
mutatsiyada ko’zdagi fasetkalar kamayib ketadi. Bir necha nukleotidlardan iborat
DNK ning unchalik katta bo’lmagan qismi gen tarkibiga qo’shilishi va u bir necha
marotaba takrorlanishi mumkin. Sichqonlar genomining 10% ga yaqini tez
takrorlanadigan nukleotidlar izchilligidan iborat. Ularning takrorlanishi 106
martaga teng. Ba'zi strukturali genlar eukariot organizmlar genotipida ikki
nusxadan iborat bo’ladi.

Download 1,32 Mb.

1 ... 85 86 87 88 89 90 91 92 ... 106

Download 1,32 Mb.

Pdf ko'rish