4) Foydali va zararli o’zgaruvchanlik; 5) O’xshash
mutatsiyalar takrorlanishi
mumkin.
Mutatsion o’zgaruvchanlikni sinflashning bir necha xillari bor. Kelib
chiqishiga ko’ra mutatsiyalar
spontan
va
indutsirlangan
xillarga ajraladi. Spontan
mutatsiya tabiatda to’satdan paydo bo’ladigan, indutsirlangan mutatsiya esa sun'iy
sharoitda turli fizikaviy yoki kimyoviy omillar ta'sirida
hosil qilinadigan
mutatsiyadir. Paydo bo’lgan joyiga ko’ra mutatsiya
generativ
va
somatik
mutatsiyaga ajratiladi. Generativ
mutatsiya jinsiy hujayralarda, somatik mutatsiya
esa tana hujayralarida ro’y beradi. Somatik hujayralardagi mutatsiya jinsiy yo’l
bilan ko’payadigan hayvonlarning kelgusi avlodlarga berilmaydi.
Bunga asosiy
sabab mutatsiyaga uchragan hujayra, to’qima,
organdan kelgusi avlod
rivojlanmaydi. Lekin somatik mutatsiya sodir bo’lgan o’simlik organlari vegetativ
yoki parxish yo’li bilan ko’paytirilganda kelgusi avlodlarga o’tadi. Jinsiy
hujayralardagi mutatsiyalar kelgusi avlodlarda namoyon bo’ladi. Fenotipda
namoyon bo’lishiga ko’ra mutatsiya
morfologik, fiziologik, biokimyoviy
xillarga
bo’linadi. Mutatsiyani hayotchanlikka ko’rsatgan ta'siriga qarab
